Lớp Thú – Wikipedia tiếng Việt

Lớp Thú (Mammalia) (từ tiếng Latinh mamma, “vú”), còn được gọi là động vật có vú hoặc động vật hữu nhũ, là một nhánh động vật có màng ối nội nhiệt được phân biệt với chim bởi sự xuất hiện của lông mao,[a] ba xương tai giữa, tuyến vú, và vỏ não mới (neocortex, một khu vực của não). Não bộ điều chỉnh thân nhiệt và hệ tuần hoàn, bao gồm cả tim bốn ngăn. Lớp Thú bao gồm các động vật lớn nhất còn sinh tồn (như cá voi xanh và một vài loài cá voi khác), cũng như những động vật thông minh nhất – như voi, vài loài linh trưởng và cá voi. Kích thước cơ thể động vật có vú dao động từ 30–40 mm (1,2–1,6 in) dơi ong nghệ tới 33 mét (108 ft) cá voi xanh.

Tên khoa học Mammalia được đặt bởi Carl Linnaeus năm 1758, xuất phát từ tiếng Latin mamma (“vú”). Tất cả con cái cho con bú bằng sữa tiết ra từ tuyến vú. Theo Mammal Species of the World, 5.416 loài được biết đến vào năm 2006. Lớp Thú được phân thành 1.229 chi, 153 họ và 29 bộ.[1] Năm 2008, IUCN đã hoàn thành việc khảo sát đánh giá động vật có vú toàn cầu kéo dài 5 năm với sự tham gia của 1.700 nhà khoa học để lập Sách đỏ IUCN, trong đó ghi nhận 5.488 loài được công nhận vào cuối thời kỳ đó.[2]

Trừ 5 loài thú đơn huyệt (đẻ trứng), tất cả động vật có vú còn lại đều đẻ con. Ba bộ đa dạng và giàu số lượng loài nhất là Bộ Gặm nhấm (chuột, sóc, hải ly, chuột lang nước, v.v), Bộ Dơi (dơi), và Bộ Eulipotyphla (chuột chù, chuột chũi, nhím gai và chuột chù răng khía). Các bộ đa dạng khác là Bộ Linh trưởng (người, khỉ đột, tinh tinh, v.v), Bộ Guốc chẵn (gia súc, lợn, nai, hà mã, v.v) và Bộ Ăn thịt (mèo, chó, chồn, gấu, hải cẩu, v.v).[1] Trong khi việc phân loại các động vật có vú ở cấp độ họ đã tương đối ổn định, phương pháp phân loại khác nhau ở các cấp độ cao hơn- cận lớp, phân lớp, siêu bộ – xuất hiện trong sách vở đương thời, đặc biệt là cho các loài thú có túi. Thay đổi nhiều trong thời gian gần đây đã phản ánh kết quả phân tích di truyền phân tử. Kết quả từ di truyền phân tử đã dẫn đến việc áp dụng các nhóm mới như Afrotheria và việc từ bỏ các nhóm truyền thống như sâu bọ.

Loài tổ tiên của động vật hoang dã có vú thuộc nhóm synapsid ( Mặt thú ), một nhóm bò sát gồm có cả Dimetrodon, pelycosaurs, sphenacodont … Vào cuối kỷ Cacbon, nhóm này tách ra từ dòng sauropsid ( nhóm Mặt thằn lằn, đã tăng trưởng thành những loài bò sát, cá sấu, khủng long thời tiền sử và những loài chim ngày này ). Là hậu duệ của 1 loài synapsid ( nhiều lúc được gọi là bò sát giống động vật hoang dã có vú ), những động vật hoang dã có vú tiên phong Open trong kỉ Creta ( phấn trắng ) thời đại Trung Sinh, khoảng chừng 225 triệu năm trước. Các loài động vật hoang dã có vú tân tiến Open trong những tiến trình của kỷ Paleogen và Neogen, sau sự tuyệt chủng của loài khủng long thời tiền sử 66 triệu năm trước kia .

“Principles of Classification and a Classification of Mammals” (AMNH Bulletin v. 85, 1945) của George Gaylord Simpson là nguồn cơ bản của phân loại liệt kê trong bài này. Simpson đã vạch ra hệ thống học của nguồn gốc thú và các mối quan hệ nói chung được giảng dạy rộng khắp cho tới cuối thế kỷ XX. Kể từ phân loại của Simpson, các hồ sơ hóa thạch cổ sinh vật học đã được điều chỉnh lại, và trong những năm qua người ta đã chứng kiến nhiều tranh luận và tiến bộ liên quan tới những kiến thức cột trụ lý thuyết của chính việc hệ thống hóa, một phần là thông qua các khái niệm mới của miêu tả theo nhánh học. Mặc dù các công trình nghiên cứu trong lĩnh vực này đã dần dần làm cho hệ thống phân loại của Simpson trở nên lỗi thời, nhưng nó vẫn là điều gần gũi nhất với phân loại chính thức của động vật có vú.

Năm 1997, Malcolm C. McKenna và Susan K. Bell đã đưa ra sửa đổi tổng thể cho phân loại động vật có vú, bằng việc tạo ra phân loại McKenna/Bell. Cuốn sách Classification of Mammals above the Species Level,[3] xuất bản năm 1997 của họ là công trình bao hàm toàn diện nhất tới nay về hệ thống học, các mối quan hệ và sự phát sinh của tất cả các đơn vị phân loại thú đã biết khi đó, dù còn sinh tồn hay đã tuyệt chủng, xuống tới cấp chi, mặc dù các dữ liệu phân tử gần đây đã và đang thách thức một vài kiểu gộp nhóm ở các cấp cao hơn. McKenna thừa hưởng dự án từ Simpson và cùng với Bell đã xây dựng một hệ thống cấu trúc thứ bậc được cập nhật trọn vẹn, bao gồm toàn bộ các đơn vị phân loại còn sinh tồn hoặc tuyệt chủng đã biết vào thời điểm đó, phản ánh phả hệ lịch sử của lớp Mammalia.

Phân loại McKenna/Bell tóm tắt như sau:
Lớp Mammalia

Phân loại phân tử của thú có nhau thai[sửa|sửa mã nguồn]

Các điều tra và nghiên cứu phân tử dựa trên nghiên cứu và phân tích DNA trong vòng vài năm qua đã gợi ý những mối quan hệ mới giữa những họ thú. Phần lớn những phát hiện này đã được xác nhận độc lập bằng sự xuất hiện hay thiếu vắng tài liệu retrotransposon [ 4 ]. Các mạng lưới hệ thống phân loại dựa trên những điều tra và nghiên cứu phân tử tiết lộ 3 nhóm chính hay 3 dòng dõi của thú có nhau thai là Afrotheria, Xenarthra và Boreoeutheria – đã rẽ nhánh ra từ những tổ tiên chung khởi đầu trong kỷ Creta. Mối quan hệ giữa ba nhánh này vẫn chưa được thiết lập chắc như đinh và người ta đưa ra ba giả thuyết khác nhau tương quan tới việc nhánh nào là cơ sở trong mối đối sánh tương quan với phần còn lại của thú có nhau thai. Ba giả thuyết này được gọi là Atlantogenata ( Boreoeutheria là cơ sở ), Epitheria ( Xenarthra là cơ sở ) và Exafroplacentalia ( Afrotheria là cơ sở ) [ 5 ]. Tới lượt mình, Boreoeutheria chứa hai nhánh chính là Euarchontoglires và Laurasiatheria .Các ước tính về thời hạn rẽ nhánh giữa 3 nhóm thú có nhau thai này giao động trong khoảng chừng từ 105 tới 120 triệu năm trước, nhờ vào vào kiểu DNA ( ví dụ điển hình DNA nhân hay DNA ty thể ) [ 6 ] và những diễn giải có dịch chuyển về thời hạn của những tài liệu cổ địa lý học [ 5 ] .

Nhóm I: Afrotheria

• Nhánh Afroinsectiphilia
  • Bộ Macroscelidea: chuột chù voi (Châu Phi)
  • Bộ Afrosoricida: tenrecs và golden moles (Châu Phi)
  • Bộ Tubulidentata: lợn đất (Châu Phi, nam Sahara)
• Nhánh Paenungulata
  • Bộ Hyracoidea: đa man (Châu Phi, bán đảo Ả Rập)
  • Bộ Proboscidea: voi (Châu Phi, Nam và Đông Nam Á)
  • Bộ Sirenia: bò biển và lợn biển (nhiệt đới toàn cầu)

Nhóm II: Xenarthra

• Bộ Pilosa: lười và thú ăn kiến (Trung và Nam Mỹ)
• Bộ Cingulata: ta tu và các họ hàng tuyệt chủng (Châu Mỹ)

Nhóm III: Boreoeutheria

• Nhánh: Euarchontoglires (Supraprimates)
  • Liên bộ Euarchonta
    • Bộ Scandentia: đồi (Đông Nam Á).
    • Bộ Dermoptera: chồn bay/cầy bay (Đông Nam Á)
    • Bộ Primates: linh trưởng như khỉ, vượn, người (toàn cầu).
  • Liên bộ Glires
    • Bộ Lagomorpha: thỏ (Đại lục Á – Âu, châu Phi, châu Mỹ)
    • Bộ Rodentia: động vật gặm nhấm như chuột, sóc (toàn cầu)
• Nhánh Laurasiatheria
  • Bộ Erinaceomorpha: nhím chuột
  • Bộ Soricomorpha: chuột chù
  • Nhánh Ferungulata
    • Nhánh Cetartiodactyla
      • Bộ Cetacea: cá voi, cá heo
      • Bộ Artiodactyla: động vật guốc chẵn, như lợn, hà mã, lạc đà, hươu cao cổ, hươu, linh dương, trâu, bò, cừu, dê.
    • Nhánh Pegasoferae
      • Bộ Chiroptera: dơi (toàn cầu)
      • Nhánh Zooamata
        • Bộ Perissodactyla: động vật guốc lẻ, như ngựa, lừa, ngựa vằn, lợn vòi và tê giác.
        • Nhánh Ferae
          • Bộ Pholidota: tê tê (Châu Phi, Nam và Đông Nam Á)
          • Bộ Carnivora: thú ăn thịt, như hổ, báo, sư tử, mèo, chó, cáo, chồn, cầy (toàn cầu).

Đặc điểm điển hình nổi bật[sửa|sửa mã nguồn]

Các động vật hoang dã có vú hoàn toàn có thể được xác lập bởi sự hiện hữu của những tuyến mồ hôi, gồm có cả những tuyến chuyên sản xuất sữa để nuôi con. Tuy nhiên trong phân loại hóa thạch, những đặc thù khác phải được sử dụng, vì những tuyến mô mềm và nhiều đặc thù khác không hề nhìn thấy được trong những hóa thạch .Nhiều đặc thù chung của tổng thể những động vật hoang dã có vú đã Open trong những thành viên tiên phong của những động vật hoang dã này :

• Khớp xương hàm – Các xương hàm dưới có chứa răng và xương sọ nhỏ gặp nhau để hình thành khớp. Trong hầu hết các gnathostomes, bao gồm các therapsids đầu, khớp bao gồm các khớp (xương nhỏ ở mặt sau của hàm dưới) và vuông (xương nhỏ ở mặt sau của hàm trên).
• Tai giữa – Trong động vật có vú nhóm crown, âm thanh được mang tới màng nhĩ bởi một chuỗi ba xương, xương búa, xương đe các, và xương bàn đạp. Theo tiến hóa, xương búa và xương đe được bắt nguồn từ các khớp và xương vuông điều đó tạo nên khớp xương hàm của các therapsids đầu.
• Răng thay thế – Răng được thay thế một lần hoặc (như trong cá voi có răng và động vật gặm nhấm murid) hoặc không thay lần nào, chứ không phải được thay thế liên tục trong suốt cuộc đời[7].
• Men răng – Các lớp men trên bề mặt của răng gồm calci, vững chắc, cấu trúc giống hình que dài từ ngà đến bề mặt của răng.
• Condyles chẩm – Hai điểm nối ở cuối hộp sọ vừa khít với cổ đốt sống trên cùng; hầu hết động vật bốn chân, ngược lại, chỉ có một điểm nối như vậy.

Hầu hết những đặc thù trên đã không xuất hiện trong những tổ tiên của động vật hoang dã có vú ở kỷ Trias .Đối với nhà cổ sinh học, để xác lập loài có vú theo loài, không có số lượng giới hạn đặc thù nào hoàn toàn có thể được sử dụng để phân biệt những nhóm. Bất kỳ đặc thù nào đều hoàn toàn có thể tương quan đến đặc thù loài của một hóa thạch. Mặt khác cổ sinh vật học xác lập động vật hoang dã có vú bằng những đặc thù thì cần phải chỉ xem xét những tính năng Open trong định nghĩa. Các khớp xương hàm nối răng và xương sọ tiếp tục được nhắc đến .

Phát sinh chủng loài[sửa|sửa mã nguồn]

Phát sinh chủng loài, [ 8 ] xem Mammalia là nhóm chỏm cây .
Mammaliaformes

Morganucodontidae

Docodonta

Haldanodon

Mammalia

Australosphenida ( gồm Monotremata )

Fruitafossor

Haramiyavia

Multituberculata

Tinodon

Eutriconodonta ( gồm Gobiconodonta )

Trechnotheria ( gồm Theria )

Một phát sinh chủng loài do Mikko Haaramo tạo ra dựa trên những phát sinh chủng loài riêng rẽ của Rowe 1988 ; Luo, Crompton và Sun 2001 ; Luo, Cifelli và Kielan-Jaworowska 2001, Luo, Kielan-Jaworowska và Cifelli 2002, Kielan-Jaworowska, Cifelli và Luo 2004, and Luo và Wible 2005. [ 9 ]
Cấu trúc hộp sọ nguyên thủy chứa một lỗ thái dương đằng sau hốc mắt, có vị trí hơi thấp trên hộp sọ ( góc phải bên dưới của hình ). Lỗ mở này hoàn toàn có thể giúp chứa những cơ hàm, làm tăng lực cắn .Các loài động vật hoang dã có xương sống sống trên cạn trọn vẹn thuộc nhóm động vật hoang dã có màng ối. Giống như tổ tiên lưỡng cư của nó, chúng có phổi và chi. Trứng của động vật hoang dã có màng ối có những màng bên trong, màng ối, được cho phép phôi tăng trưởng ở trong nước, dù trứng nằm trên cạn. Do vậy, động vật hoang dã có màng ối hoàn toàn có thể đẻ trứng trên cạn, trong khi động vật hoang dã lưỡng cư nhìn chung cần đẻ trứng trong nước .Động vật có màng ối tiên phong Open vào cuối kỷ Than đá. Chúng bắt nguồn từ lưỡng cư reptiliomorph trước đó, [ 10 ] nhóm này sống trên cạn ăn côn trùng nhỏ và những loài động vật hoang dã không xương sống khác cũng như dương xỉ, rêu và những loại thực vật khác. Trong vòng vài triệu năm, hai dòng chính của amniot đã bị tuyệt chủng gồm synapsida, gồm có lớp Thú ; và sauropsida, gồm có rùa, thằn lằn, rắn, cá sấu, khủng long thời tiền sử và chim. [ 11 ] Synapsida có một lỗ nằm thấp trên mỗi mặt của hộp sọ .Một nhóm synapsida là pelycosaur, gồm có những loài động vật hoang dã lớn nhất và ác liệt nhất vào đầu kỷ Pecmi. [ 12 ]Therapsida tách nhánh từ pelycosaur trong Permi giữa, cách nay 265 triệu năm, và sau đó trở thành nhóm động vật hoang dã có xương sống trên cạn thông dụng. [ 13 ] chúng khác với những pelycosaur nhiều đặc thù như hộp sọ và hàm như : temporal fenestrae lớn hơn và incisor bằng nhau về size. [ 14 ] Therapsida đã tiến hóa thành thú qua nhiều tiến trình, mở màn với nhóm thú rất giống với tổ tiên pelycosaur của chúng và kết thúc bằng nhóm probainognathian cynodont, 1 số ít trong chúng dễ bị nhầm lẫn với thú. Các tiến trình này đặc trưng bởi :

• Sự phát triển liên tục của palate xương thứ cấp.[15]
• Tiến trình hướng đến tư thế đứng thẳng chân tay, làm tăng khả năng chịu đựng của con vật bằng cách tránh Carrier’s constraint. nhưng quá trình này diễn ra chậm: ví dụ tất cả các động vật therapsida ăn cỏ không có dạng thú vẫn giữ các chi; Therapsida ănn thị trong Pecmi đã có chi trước sprawling, và một số trong cuối Pecmi cũng có chi sau semisprawling. Thực tế, các monotreme hiện đại vẫn có các chi semisprawling.
• Các dentary dân dần trở thành xương chính của hàm dưới, vào Trias, dần tiến đến hàm thú hoàn toàn và tai giữa được cấu tạo từ xương mà trước đây cấu tạo nên hàm của bò sát).

Synapsida không thuộc nhóm thú được gọi là bò sát giống thú. [ 13 ] [ 16 ]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

(tiếng Việt)

Source: thucanh.vn
Category: Mèo Cảnh