Cáo là tên gọi để chỉ một nhóm động vật, gồm có khoảng 27 loài (trong đó 12 loài thuộc về chi Vulpes hay ”cáo thật sự”) với kích thước từ nhỏ đến trung bình, thuộc họ Chó (Canidae), với đặc trưng là có mõm dài, hẹp, đuôi rậm, mắt xếch và tai nhọn. Loài cáo phổ biến và phân bố rộng rãi nhất trong số các loài cáo là cáo đỏ (Vulpes vulpes), mặc dù các loài khác nhau cũng được tìm thấy trên gần như mọi châu lục. Sự hiện diện của các động vật ăn thịt dạng cáo trên toàn cầu đã làm cho hình tượng của chúng xuất hiện trong nhiều câu chuyện của văn hóa dân gian của nhiều dân tộc, bộ lạc hay các nhóm văn hóa khác.
Đặc trưng chung[sửa|sửa mã nguồn]
Bộ xương cáoPhần lớn những loài cáo sống 2 đến 5 năm do bị săn bắn. Trong môi trường tự nhiên nuôi nhốt, chúng hoàn toàn có thể sống tới 10 năm hoặc hơn thế. Các loài cáo nói chung có kích cỡ nhỏ hơn những thành viên khác trong họ Chó, ví dụ điển hình như sói xám, chó rừng hay chó nhà. Cáo đực cân nặng trung bình khoảng chừng 5,9 kg còn cáo cái nhẹ hơn, trung bình chỉ khoảng chừng 5,2 kg ( tương ứng với 13 và 11,5 lb ). Các đặc trưng kiểu cáo khác thường gồm có mõm dài kiểu cáo ( ” mặt cáo ” ) và đuôi rậm. Các đặc trưng tự nhiên khác đổi khác theo thiên nhiên và môi trường sống của chúng. Ví dụ, cáo Fennec ( và những loài cáo khác thích nghi với đời sống trong sa mạc, như cáo Kit ) có tai to và bộ lông ngắn, trong khi cáo Bắc cực lại có tai nhỏ và bộ lông dày để giữ ấm cho chúng .
Một ví dụ khác là cáo đỏ, thông thường có bộ lông màu nâu vàng điển hình, đuôi thông thường kết thúc bằng vệt lông trắng.
Bạn đang đọc: Cáo – Wikipedia tiếng Việt
Không giống như những loài khác trong họ Canidae, cáo thường không tụ tập thành bầy, dù đôi lúc chúng làm như vậy. Thông thường, chúng là động vật hoang dã sống đơn lẻ, những kẻ kiếm ăn thời cơ, săn bắt những con mồi sống ( đặc biệt quan trọng là động vật hoang dã gặm nhấm nhỏ ). Sử dụng kỹ thuật tiến công kiểu chộp được thực thi từ khi chúng còn non, chúng có năng lực giết chết con mồi rất nhanh. Cáo cũng ăn những loại thức ăn khác, từ châu chấu tới hoa quả và những loại quả mọng .Cáo nói chung cực kỳ thận trọng trước sự hiện hữu của con người và không được thuần hóa, nuôi dưỡng như những con vật nuôi ( trừ cáo Fennec ) ; tuy nhiên, cáo bạc thuần hóa đã được thuần hóa thành công xuất sắc tại Nga sau 45 năm triển khai chương trình nhân giống tinh lọc. Việc nhân giống tinh lọc này cũng tạo ra những đặc thù tự nhiên và hành vi có vẻ như là tiếp tục thấy có ở chó, mèo và những động vật hoang dã đã thuần hóa khác : biến hóa màu lông, tai mềm và đuôi cong. [ 1 ]
Các loài trong họ Canidae được coi là cáo gồm có những thành viên của những chi sau :
Thức ăn của cáo hầu hết là động vật hoang dã không xương sống, tuy nhiên chúng cũng ăn cả động vật hoang dã gặm nhấm nhỏ, thỏ cùng những loài thú, bò sát, ( như rắn ), ếch, nhái nhỏ, cỏ, quả mọng, quả, cá, chim, trứng cùng những loại động vật hoang dã nhỏ khác. Nhiều loài là những kẻ săn mồi tổng hợp, nhưng một số ít ( ví dụ điển hình cáo ăn cua ) là những chuyên viên chuyên biệt. Phần lớn những loài cáo nói chung tiêu thụ khoảng chừng 1 kg thức ăn mỗi ngày. Cáo cũng cất giữ thức ăn dư thừa, chôn giấu thức ăn để sau này dùng, thường là dưới lá, tuyết hoặc đất .
Cáo thuận tiện được tìm thấy trong những đô thị và những khu vực có cày cấy gieo trồng ( phụ thuộc vào vào loài ) và có vẻ như thích nghi khá tốt với sự hiện hữu của con người .
Cáo đỏ được du nhập vào Úc, nơi thiếu vắng những kẻ ăn thịt tương tự và cáo du nhập này đã săn các con mồi là động vật hoang dã bản địa, với một số loài bị dẫn tới điểm tuyệt chủng. Sự du nhập tương tự đã diễn ra trong thế kỷ 17 tới 18 tại vùng ôn đới Bắc Mỹ, trong đó cáo đỏ châu Âu (Vulpes vulpes) được người ta đưa tới thả tại các thuộc địa để phát triển thú vui săn cáo, nơi họ đã tàn sát quần thể cáo đỏ Mỹ thông qua việc săn bắn tích cực hơn cũng như thông qua sinh sản mạnh hơn của quần thể cáo đỏ châu Âu. Lai giống với cáo đỏ Mỹ, các đặc điểm của cáo đỏ châu Âu cuối cùng đã lan tỏa khắp bộ gen, làm cho cáo đỏ châu Âu và Mỹ hiện nay là gần như đồng nhất.
Một số loài cáo khác không sinh sản mạnh như cáo đỏ, và là loài nguy cấp trong môi trường bản địa của chúng. Đáng chú ý trong số này là cáo ăn cua (Cerdocyon thous) và cáo tai dơi châu Phi (Otocyon megalotis). Các loài cáo khác, như cáo Fennec (Vulpes zerda), là không nguy cấp.
Cáo từng được dùng thành công xuất sắc trong việc trấn áp dịch hại tại những trang trại trồng hoa quả, trong đó chúng để lại quả còn nguyên vẹn [ 2 ] .Các sử gia tin rằng cáo từng được đưa tới những môi trường tự nhiên không địa phương từ rất lâu trước kỷ nguyên lấn chiếm thuộc địa. Ví dụ tiên phong về việc gia nhập cáo như vậy bởi con người vào thiên nhiên và môi trường sống mới cho chúng có vẻ như là tại Cộng hòa Síp thời kỳ đồ đá mới. Các hình khắc trên đá bộc lộ những con cáo được tìm thấy trong những khu định cư sớm tại Göbekli Tepe ở miền đông Thổ Nhĩ Kỳ .
Quan hệ với con người[sửa|sửa mã nguồn]
Cáo tiến công người là không thông dụng nhưng đã được ghi nhận. Tháng 11 năm 2008, một sự cố xảy ra tại Arizona, Hoa Kỳ đã được thông tin, trong đó một người chạy bộ đã bị một con cáo điên tiến công và cắn [ 3 ] .
Săn cáo là một thú tiêu khiển và môn thể thao gây tranh cãi, có nguồn gốc từ Vương quốc Anh trong thế kỷ XVI. Việc đi săn cáo bằng chó lúc bấy giờ bị cấm tại Vương quốc Anh [ 4 ], mặc dầu việc đi săn không dùng chó vẫn được được cho phép. Thú tiêu khiển này cũng phổ cập tại 1 số ít vương quốc khác, như Úc, Canada, Pháp, Ireland, Italia, Nga và Hoa Kỳ .
Cáo bạc Nga hay cáo bạc thuần hóa là hiệu quả của trên 40 năm thực nghiệm tại Liên Xô và Nga để thuần hóa dạng màu trắng bạc của cáo đỏ. Đáng quan tâm là những con cáo mới này không chỉ trở thành được thuần hóa nhiều hơn mà chúng còn giống như chó nhiều hơn [ 5 ] : chúng đánh mất mùi xạ đặc trưng của chúng ” mùi cáo “, trở nên thân thiện với con người hơn [ 6 ], tai rủ xuống ( giống như chó ) hơn, vẫy đuôi khi chúng vui thích và mở màn sủa giống như chó nhà. Dự án nhân giống được nhà khoa học Liên Xô Dmitri Belyaev ( 1917 – 1985 ) khởi đầu [ 7 ] .
Trong văn hóa truyền thống, nghệ thuật và thẩm mỹ[sửa|sửa mã nguồn]
Một con cáo hoang
Trong những câu truyện dân gian, cáo luôn được phân vào tuyến nhân vật phản diện. Nó luôn bày trò cướp đoạt những thứ của người khác như trong truyện ” Cáo, thỏ và gà trống “. Hình ảnh của cáo trên những mặt nạ trình diễn thường dùng những màu đỏ, vàng, cam hoặc thêm cụ thể răng nanh sắc nhọn để gây ấn tượng về bản tính tàn khốc, nham hiểm của nó. Trái ngược với cáo, những màu nhẹ nhàng như hồng, xanh lá, vàng thường gắn với nhân vật thỏ, chim, … bộc lộ sự nhẹ nhàng, tâm hồn thanh cao của những nhân vật này .Trong những bộ phim, khi nhắc đến những người nham hiểm, gian ác, xảo quyệt hoặc những tình nhân không chính thức người ta thường dùng ” cáo già ” thay cho : ” yêu tinh tinh ” ( do trong tiếng Hán – Việt ” yêu tinh ” nghĩa là cáo, còn ” tinh ” là từ chỉ những yêu tinh đã tu luyện thành tinh ). Nhưng trong bộ phim Zootopia thì cáo đã biết hoàn lương, nổi bật Nick Wilde thì trở thành công an cáo tiên phong và Gideon Gray trở thành thợ làm bánh được kính trọng
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Source: thucanh.vn
Category: Mèo Cảnh
