Chó (Danh pháp khoa học: Canis lupus familiaris hoặc Canis familiaris;[3] từ Hán Việt gọi là “cẩu” (狗) hoặc “khuyển” (犬), hay cầy, những chú chó con còn được gọi là “cún“), là một loài động vật thuộc chi Chó (Canis), tạo nên một phần tiến hóa của sói,[4] đồng thời là loài động vật ăn thịt trên cạn có số lượng lớn nhất.[5][6][7][8][9] Chó và sói xám thuộc nhóm chị em,[10][11][12] giống như những loài sói hiện đại đều không có họ hàng gần đến những loài sói được thuần hóa đầu tiên,[11][12] đồng nghĩa với tổ tiên gốc của chó đã bị tuyệt chủng.
Bạn đang đọc: Chó – Wikipedia tiếng Việt
Chó cũng là loài động vật hoang dã tiên phong được con người thuần hóa [ 12 ] [ 13 ] và đã được chọn giống qua hàng thiên niên kỷ với nhiều hành vi, năng lực cảm nhận và đặc tính vật lý. [ 14 ] Loài vật này được sử dụng để giữ nhà hoặc làm thú chơi. Răng của chúng dùng để giết mồi, nhai thịt và gặm thịt, đôi lúc để cắn nhau. Chó là loài động vật hoang dã được nuôi nhiều trên quốc tế, hoàn toàn có thể trông coi nhà, chăn cừu, dẫn đường, kéo xe, cũng là thực phẩm giàu đạm. Chó giúp con người rất nhiều việc như trông nhà cửa, săn bắt, và được xem như thể loài vật trung thành với chủ, tình nghĩa nhất với con người. Ngày nay, nhu yếu nuôi chó cảnh đang được tăng trưởng nên những giống chó nhỏ như Fox, Chihuahua hoặc chó mưu trí như Collie được nhiều người chơi chăm sóc đến .
Nguồn gốc
Tổ tiên của loài chó gồm có cả cáo và chó sói là một loài động vật hoang dã có vú gần giống như chồn sinh sống ở những hốc cây vào tầm 40 triệu năm trước. Còn loài chó như tất cả chúng ta thấy ngày này được tiến hóa từ một loài chó nhỏ, màu xám. Vào cuối kỳ Băng hà, cách đây khoảng chừng 40.000 năm, chó sói và người chung sống với nhau thành nhóm săn mồi theo bầy. Chó sói và người thường tranh nhau con mồi, thậm chí còn còn giết nhau. Nhưng hẳn là chó sói đã khởi đầu tìm bới những mẩu thức ăn thừa do con người bỏ lại. Con người đã thuần hóa chó sói con và qua lai giống nhiều thế hệ, chó sói tiến hóa thành chó nhà ngày này .
Phân loại
Một giống chó lai
Năm 1758, nhà phân loại học Carl Linnaeus đã công bố trong cuốn Systema Naturae về việc phân loại loài, trong đó Canis (chi chó) là một từ tiếng Latin nghĩa là chó.[15] Ông phân loại loài chó nuôi là Canis familiaris (Linnaeus, 1758) và trong trang kế tiếp về một loài riêng biệt, ông phân loại chó sói là Canis lupus (Linnaeus, 1758).[1] Năm 1926, Ủy ban Quốc tế về Danh mục Động vật học (ICZN) đã đưa ra luận điểm 91 rằng loài chó nuôi Canis familiaris (Linnaeus, 1758) được đưa vào danh sách chính thức.[2] Năm 1957, ICZN quy định trong luận điểm 451 rằng ”Canis dingo (Meyer, 1793) là tên sử dụng cho loài chó dingo và được đưa vào danh sách chính thức của loài này.[16] Chó còn được con người lai tạo ra nhiều giống chó khác nhau, rất đa dạng. Giống chó lai là giống chó vốn được ghép bởi 2 loài chó bố, mẹ khác nhau (về màu sắc, hình dạng,…). Hai con bố, mẹ này sau khi giao phối sẽ tạo ra một giống chó mới mang thuộc tính của bố mẹ, tổ tiên.
Giống chó
Xem thêm thông tin : Giống chóGiống chó là nhóm những con chó nhà có tương quan ngặt nghèo và tương tự như nhau, đó là tổng thể những loài có những đặc thù đặc trưng được lựa chọn và duy trì bởi con người. Các giống chó cũng là dùng để chỉ giống tự nhiên hoặc những giống mà phát sinh trải qua thời hạn để phân phối với một thiên nhiên và môi trường đơn cử trong đó có con người, với ít hoặc không có giống tinh lọc của con người .Giống chó không được khoa học xác lập phân loại sinh học, mà là những nhóm xác lập bởi những câu lạc bộ của người có sở trường thích nghi chơi chó được gọi là câu lạc bộ giống. Một giống chó được đại diện thay mặt bởi một số lượng đủ của những cá thể để không thay đổi chuyển đặc thù đơn cử của nó qua nhiều thế hệ. Một con chó được cho là thuần chủng nếu cha mẹ của họ đã được thuần chủng và nếu con chó phân phối những tiêu chuẩn của giống chó này. Sự độc lạ di truyền rõ ràng giữa những giống chó đã làm chó giống đơn cử đối tượng người dùng tốt cho nghiên cứu và điều tra y học và di truyền của con người .
Đặc điểm
Các giác quan như thị giác, thính giác và khứu giác tăng trưởng mạnh : Chó có mắt to, tai dựng và mũi nhạy, nhờ đó chúng hoàn toàn có thể theo dấu con mồi thành công xuất sắc, dù là săn đơn độc hay theo bầy. Tất cả những loài chó trừ chó bụi rậm Nam Mỹ đều có chân dài thích nghi với chạy nhanh khi săn đuổi mồi. Chó là loài ” đi bằng đầu ngón chân ” và có những bàn chân đặc trưng, năm ngón ở chân trước và bốn ngón ở chân sau. Đôi khi có trường hợp chó nhà có năm ngón ở chân sau ( móng thứ năm gọi là móng huyền ). Chó rừng có đuôi dài, lông dày, thường đồng màu và không có đốm sọc .Thời gian mang thai trung bình của chó lê dài khoảng chừng 60 đến 62 ngày, hoàn toàn có thể sớm hơn hoặc lê dài đến 65 ngày. Lúc mới sinh ra, chó con không có răng nhưng chỉ sau 4 tuần tuổi đã hoàn toàn có thể có 28 chiếc răng. Giống như toàn bộ những động vật hoang dã có vú, sau khi con non được sinh ra con mẹ cho con non bú và chăm nom con non vài tháng, với sự trợ giúp của những thành viên khác trong mái ấm gia đình, lúc này con mẹ sẽ trở nên hung tàn. Bộ hàm khá đầy đủ của loài thú này là 42 chiếc .
Khi khung hình nóng nực, chó thường lè lưỡi thở để hạ nhiệtMắt chó có đến 3 mí : một mí trên, một mí dưới và mí thứ ba nằm ở giữa, hơi sâu vào phía trong, giúp bảo vệ mắt khỏi bụi bẩn. Chó phân biệt vật thể tiên phong là dựa vào hoạt động sau đó đến ánh sáng và sau cuối là hình dạng. Vì thế thị giác của chúng rất kém, chó hoàn toàn có thể nhìn thấy màu lam, màu vàng, nhưng không phân biệt được đỏ và lục. Cụ thể thì bên trong mắt của chó có hai loại tế bào hình nón hoàn toàn có thể cảm nhận sắc tố, trong khi ở người là ba. Bù lại, chúng hoàn toàn có thể quan sát khá rõ trong đêm hôm .Tai của chúng rất thính, chúng hoàn toàn có thể phân biệt được 35.000 âm rung chỉ trong một giây. Khứu giác của chúng cũng rất thính như tai. Người ta hoàn toàn có thể ngửi thấy mùi thức ăn ở đâu đó trong phòng bếp nhưng chó thì hoàn toàn có thể phân biệt từng gia vị trong nồi, thậm chí còn những chú chó săn còn tìm ra những cây nấm con nằm sâu trong rừng, vì chúng hoàn toàn có thể phân biệt gần 220 triệu mùi khác nhau. Với mỗi con chó, sống mũi và nếp nhăn trên mũi sẽ tạo ra những đường vân độc nhất – gọi là vân mũi, là thứ giúp nhận định danh tính của chúng .Não chó rất tăng trưởng. Trí tuệ của loài chó hoàn toàn có thể tương tự với một đứa trẻ 2 tuổi. Não bộ của chó có tiết ra oxytocin khi tương tác với con người và đồng loại. Điều này cũng giống như phản ứng của não người khi được ôm hoặc hôn. Có thể thấy vào mùa đông lạnh, đôi lúc chó hay lấy đuôi che cái mũi ướt át, đấy là cách chúng giữ ấm khung hình cho mình. Thân nhiệt của chó là 38 °C. Chó có đến 2 lớp lông : lớp bên ngoài dễ thấy, còn lớp lót bên trong giúp cho chúng giữ ấm, khô ráo trong nhũng ngày mưa rét, thậm chí còn còn có trách nhiệm ” hạ nhiệt ” trong những ngày nóng nực .Về sức khỏe thể chất, người ta đã tính được rằng : chó 1 năm tuổi tương ứng với người 16 tuổi. Chó 2 tuổi tương ứng với người 24 tuổi, chó 3 năm tuổi – người 30, và sau đó cứ thêm một năm tuổi chó bằng 4 năm tuổi người. Một số thức ăn thường thì của con người và hộ mái ấm gia đình hoàn toàn có thể gây độc cho chó, như Sô-cô-la, [ 17 ] hành và tỏi, [ 18 ] nho và nho khô, [ 18 ] mắc ca, [ 18 ] xylitol [ 19 ] cũng như nhiều loài thực vật và vật liệu hoàn toàn có thể gây ngộ độc khác. [ 18 ] [ 20 ] Các tín hiệu ngộ độc hoàn toàn có thể là nôn mửa nhiều, ngất hoặc thậm chí còn tử trận. [ 21 ]
Trong văn hóa truyền thống
Trong văn hóa truyền thống tâm linh của một số ít dân tộc bản địa, chó là con vật thân thương gắn bó thủy chung với người chủ nói riêng và con người nói chung, những đặc tính của chó được tôn vinh, thậm chí còn có nơi chó được thờ cúng tại những đền thờ, miếu mạo. [ 22 ] Theo một nhà dân tộc bản địa học người Nga, tục thờ chó khá thông dụng ở nhiều dân tộc bản địa trên quốc tế, và có ở hầu khắp thần thoại cổ xưa những dân tộc bản địa ở Khu vực Đông Nam Á lục địa. Ban đầu tục này xuất phát từ những dân tộc bản địa chăn nuôi gia súc khu vực Tây Nam Á, với vai trò canh giữ đàn gia súc. Sau đó hoàn toàn có thể người Ấn – Âu từ thời đồng thau đã mang vào Đông Á truyền thống lịch sử chăn nuôi cùng với tín ngưỡng thờ chó. Trong truyền thuyết thần thoại vùng Địa Trung Hải và Cận Đông, hình tượng chó, kẻ canh giữ gia súc đã sớm chuyển thành kẻ canh giữ quốc tế âm ti. [ 23 ]
Văn hóa về chó trong nghệ thuật đã có niên đại hàng ngàn năm khi chó được vẽ tại tường trong các hang động. Việc miêu tả chó trở nên tinh vi hơn khi nhiều giống được phát triển và quan hệ giữa người và chó phát triển. Những cảnh đi săn phổ biến trong thời Trung Cổ và Phục Hưng. Chó được phác họa để biểu tượng cho sự dẫn dắt, bảo vệ, lòng trung thành, trung tín,, tin tưởng, quan tâm và yêu thương.[24]
Trong đời sống
Hình ảnh quen thuộc của một con chó giữ nhà
Thuật từ “chó nhà” (tiếng Anh: domestic dog) bao gồm cả chó nuôi và chó hoang. Từ chó trong tiếng Anh, “dog” xuất phát từ một từ tiếng Anh cổ docga, nghĩa là “một giống chó mạnh” (powerful dog breed).[25] Thuật ngữ này cũng có thể bắt nguồn từ *dukkōn (một từ tiếng Proto-Germanic), viết trong tiếng Anh cổ là finger-docce (“finger-muscle”).[26] Piotr Gąsiorowski từng gợi ý rằng từ tiếng Anh cổ docga thực chất xuất phát từ một tính từ tiếng Anh cổ chỉ màu sắc dox.[27]
Chó còn được dùng huấn luyện và đào tạo đặc biệt quan trọng để tương hỗ trong việc làm của công an và quân đội ( gọi là cảnh khuyển hay chó nhiệm vụ ). Ngoài ra, trong Chiến tranh quốc tế thứ hai, chó chống tăng còn được Quân đội Liên Xô để chống lại xe tăng Đức vào những năm 1941 – 1942. [ 28 ]
Chó nổi tiếng
Con chó tiên phong được đưa vào khoảng trống là con Laika của Liên Xô trong chuyến bay năm 1957. Laika đã chết vì đau tim trong chuyến bay, xác của nó đã bị bốc cháy cùng con tàu khi rơi vào bầu khí quyển. [ 29 ] Ở Philipines, một chú chó tên Kabang đã bị mất mõm vì cứu con gái và cháu gái của chủ. Nó trở nên nổi tiếng cũng nhờ hành vi ‘ ‘ dũng mãnh ‘ ‘ đó. Ngoài hai chú chó đã nói trên, chú chó Hachiko ( 1924 – 1935 ) của Nhật Bản cũng là một hình tượng của sự trung thành với chủ trên toàn quốc tế khi nó đứng ở sân ga đợi chủ đến 10 năm .
Thịt chó
Thịt chó được bán tại một chợ ở TP.HN, Nước TaThịt chó là một món ăn thường thì tại 1 số ít nước châu Á như Nước Hàn, Trung Quốc, Nước Ta, nó vừa có tính cách tầm trung lại vừa được xếp vào hàng đặc sản nổi tiếng. Theo ý niệm ở một số ít địa phương Nước Ta thì thịt chó còn là món ăn giải xui. Tuy nhiên, tại nhiều vương quốc Tây phương và Hồi giáo, việc giết chó làm thịt và ăn thịt chó ( và mèo ) được coi là tàn khốc và bị cấm. [ 30 ]Tại Nước Ta, chó dùng làm thịt thường là chó cỏ không phải là ” chó cảnh “, ” chó Tây “, vì theo nhìn nhận thì hai loại đó vừa đắt vừa không ngon. Thịt chó ngoài việc phân phối thực phẩm còn có một giá trị y học nhất định theo ý niệm người Á Đông ( trừ Nhật Bản ). Thịt chó theo Trung y có vị mặn, tính ấm và có rất nhiều chất đạm. Theo công văn Cục Thú y phát hành vào ngày 23.1.2014, chỉ riêng tại Nước Ta, hàng năm ước tính có khoảng chừng 5 triệu thành viên chó bị giết ship hàng cho nhu yếu tiêu thụ thịt. [ 31 ]
Tham khảo
Nguồn tìm hiểu thêm
Đọc thêm
Hai con chó săn hươu
Liên kết ngoài
(tiếng Anh)
(tiếng Việt)
Source: https://thucanh.vn
Category: Chó cảnh
