Chó đá – đã chơi là nghiện

Bị hắt hủi mà đẹp

Những người chơi chó đá trong giới họa sỹ nói rằng, người “ khơi dậy ” nụ cười này là họa sỹ Nguyễn Mạnh Ðức mà họ quen gọi là Ðức nhà sàn. Vào khoảng chừng những năm 90, anh Ðức là người tiên phong khoe những con chó đá bất chợt kiếm được qua nguồn “ đồng nát ”. Bị vẻ đẹp chất phác, có phần tối giản của những tác phẩm điêu khắc dân gian lôi cuốn, nhiều họa sỹ đã nhờ anh Ðức gom tượng chó đá, trong đó có họa sỹ Thành Chương, Lê Thiết Cương, Quách Ðông Phương, Ðào Anh Khánh v.v … Những người này, không ai mua lẻ chó đá, người ít cũng mua vài chục con, người nhiều lên đến vài trăm con.

Anh Ðức kể, anh thích chó đá là di truyền từ bố, nhà văn Kim Lân. Sinh thời, ông Kim Lân chơi chó đá, để canh cổng, canh nhà… Khi lớn lên, đi sơ tán, anh vẫn chú ý đến những bức tượng chó đá ở trước đình, chùa, đầu cầu và nhiều nhất là trong nhà dân. Sau chiến tranh, người ta làm lại nhà mới, chùa mới, chó đá bị “thất sủng”, không ít con bị ném vào thùng vôi để tôi vôi. Khi anh Ðức bắt đầu mua chó đá, giá khoảng 50.000đ một con, con “to vật vã”, cao khoảng 80cm, nặng cả tạ cũng chỉ 150.000-200.000đ “là đẹp lắm”!

Hiện nay, số chó đá cũ từ thời trước kháng chiến ít dần đi. Giá chó đá đã tăng gấp mười, hai mươi lần so với thời Ðức nhà sàn sưu tập. Một con chó đá cũ đẹp vào thời gian hiện tại hoàn toàn có thể lên đến 10, thậm chí còn 20 triệu. Trước đây, hầu hết người chơi chó đá là nghệ sĩ. Hiện nay, nhiều người có tiền cũng thích sưu tập chó đá. Anh Ðức đã từng ra mắt cho những người bạn mua đến hàng trăm con chó đá những kích cỡ, mẫu mã, có cả dáng nằm ( khá hiếm ).

Theo nghiên cứu và điều tra của anh Ðức : Xưa chỉ có người nông dân chơi chó đá. Nhà quan lại, phủ chúa, đình chùa miếu mạo thì bày nghê. Trong tiềm thức người nông dân, con chó không được coi trọng như con trâu, con lợn, thậm chí còn con gà. Vì những con kia là gia tài, chó không phải là gia tài. Mặc dù nó rất thiết thực, người ta đi, ở, chết đều có nó, nhưng có lẽ rằng vì thân mật quá, họ coi nó như đồ vật, hơn là một vật cưng. Khi người ta làm chó đá cũng với thái độ như vậy, qua loa, ước lệ thế thôi. Cho nên, tượng chó đá cũ luôn ít nét. Nhưng con nghê khác, con hạc, rùa, phượng khác. Những con ấy hình tượng cho những giá trị quyền lực tối cao, cho giàu sang, cho trí tuệ, kĩ năng v.v … Người thợ khi đẽo đã bị chi phối bởi định kiến này, họ phải nỗ lực tạo ra những hình ảnh “ xứng danh ” chuẩn mực. Và khi người ta phải đục đẽo theo chuẩn, theo quy ước, nó sẽ chỉ còn tính thợ, mà mất đi tính phát minh sáng tạo. Riêng con chó sống bên lề quy ước ấy. Nó thân thiện với người tầm trung, nó không bị xem trọng quá. Chỉ là một con vật trung thành với chủ. Cho nên người nghèo làm chó đá theo niềm tin người nghèo, người giàu làm theo niềm tin người giàu. Gầy cũng được, béo ú cũng được, gọi là tùy tiện cũng được. Họ khá phóng túng trong nhận thức về con chó và không ý thức quá về hình ảnh. Nên nó lại rất tự nhiên. Khi nó tự nhiên thì nó phong phú, nó đẹp, và phản ánh người làm ra nó rất rõ. Anh Ðức chứng minh và khẳng định, những con chó đá anh từng tiếp xúc, từng chơi có đủ hình, đủ dạng : có con chó giàu sang, uy nghi, có con chó nghèo, hèn, có con gan góc, trung thực, có con đểu giả, lưu manh, có con nguy hại, dữ dằn, có con hiền lành, đần độn … Ða số chó đá mới được làm giống như thật.

Chó đá phải nhiều mới đẹp!

Nhận xét chung của những người chơi chó đá là “ chó đá cũ của người Việt cứ lu lu, ít nét. Có con chỉ phạt phạt qua và người xem tưởng tượng là chó đá ”. Ðặt chó đá bên những tác phẩm điêu khắc khác nó thường bị “ nuốt chửng ” và không gây hiệu suất cao thị giác. Nhưng khi sắp đặt hàng chục, thậm chí còn hàng trăm con chó đá cạnh nhau thì lại “ rất oách ” ! Một số họa sỹ đã lấy chó đá làm tác phẩm và gây được tiếng vang. Năm 2000, họa sỹ Nguyễn Minh Thành làm “ Bữa tiệc chó ” tọa lạc 300 con chó trong nhiều thực trạng, mái ấm gia đình. Vì nó không tạo ra được sự phong phú ”. Ở Phủ Thành Chương cũng có một tác phẩm chó đá sắp xếp, hàng chục con chó đứng xếp hàng nhìn về chữ thiên. Trong giới nghệ sĩ, người thích chó đá, “ đến mức mê muội ” phải kể đến đạo diễn Trần Anh Hùng. “ Ðối với Hùng, chó đá chính là một thứ giật mình về mặt điêu khắc ”, anh Ðức kể. Trần Anh Hùng phải mua đến hàng trăm con chó đá những loại, phần nhiều, Hùng dành làm quà tặng khuyến mãi cho bạn hữu. Hùng hoàn toàn có thể ngồi trò chuyện về chó đá cả ngày không chán dù vốn tiếng Việt hạn chế. Chó đá lúc bấy giờ trong nhà NSND Như Quỳnh, Phạm Việt Thanh … đều là do Trần Anh Hùng khuyến mãi ngay. Những người chơi chó đá giờ đây thường đặt thợ đẽo theo ý muốn của mình. Cho nên những con chó đá mới thường rất rõ nét, ngay ngắn “ giống thật đến mức giật mình, nhưng không còn tính mỹ thuật ”.

Những ai đang làm chó đá?

Gần đây, kỳ lân và tỳ hưu không ít bị lạnh nhạt vì cái ẩn ý “ trưởng giả ” cũng như nguồn gốc ngoại lai của nó, chó đá có phần lên ngôi. Một thợ khắc đá ở Tỉnh Ninh Bình cho biết : gần Tết năm Tuất, trung bình mỗi ngày ông nhận 4-7 đơn hàng chó đá. Những người thích trưng chó đá cho rằng : đặt một con chó đá nghiêm ngắn, oai vệ trước cổng đỡ “ trọc ” hơn so với con tỳ hưu, hơn thế nữa về mặt tâm linh, còn có công dụng “ trấn yểm ”, xua đuổi tà ma. Các làng đá lúc bấy giờ ở Tỉnh Ninh Bình, chùa Trăm Gian, Hà Nam, Ðà Nẵng … đều có nhận làm chó đá kiểu mới.

Duy nhất ở Kẻ Sặt, Hải Dương có ông Sáu Vợi năm nay 90 tuổi còn làm chó đá theo kiểu cũ. Ông sử dụng những tảng đá cũ đã có màu thời gian để điêu khắc. Giá trung bình 1,5-2 triệu một đôi chó đá nhỏ. Theo nhận xét của họa sĩ Mạnh Ðức thì: “chó của ông Sáu Vợi khá đẹp, vì ông ấy là dân chơi đồ cổ, chuyên làm những đồ phục cổ nên sản phẩm của ông có tinh thần, hồn vía Việt xưa”. Hiện chó đá của ông Sáu Vợi có mặt khắp trong Nam ngoài Bắc. Các khu sinh thái, resort lớn décor theo kiểu phục cổ không khu nào không có chó đá của ông Sáu Vợi, từ Bảo Sơn, phủ Thành Chương, Long Việt, cho đến một hệ thống resort trong Hội An…

Xem thêm: Chiri – Con chó Mặt Nạ

Lớp trẻ nhận ra xu thế hoài cổ và chuộng nội đang lên, đã chớp lấy thị trường rất nhanh. Họa sĩ Thành Phong, tác giả bộ truyện tranh “ Long Thần tướng ” đã trực tiếp phong cách thiết kế, sản xuất cả một bộ chó đá gồm 12 mẫu khác nhau đổ khuôn bằng nhựa composite và sơn tay. Trong đợt sản xuất tiên phong năm năm trước, 1.000 con chó đá mini cỡ bao thuốc lá đã bán hết chỉ sau vài tuần đưa ra thị truờng. Nhiều người đặt hàng không kịp, nhu yếu họa sỹ sản xuất thêm nhưng phải đến ba năm sau mới được phân phối. Ðợt chó đá thứ hai giao bán vào cuối năm 2017 có thêm ba mẫu chó đá mới, cũng đã bán đã hết 1.000 con.

Hạnh Đỗ

Source: thucanh.vn
Category: Chó cảnh