Bệnh giun đũa chó, mèo (Toxocariasis)

Bệnh giun đũa chó, mèo (Toxocara canis, Toxocara cati)

PGS.TS. Hà Hoàng Kiệm, BV 103, HVQY

1. Tác nhân gây bệnh

Ca bệnh giun đũa chó, mèo ở người được Wilder mô tả lần đầu năm 1950 khi phát hiện ấu trùng của giun tròn trong u hạt võng mạc (retinal granuloma). Sau đó Beaver và cs. (1952) lần đầu tiên dùng từ “ấu trùng di chuyển nội tạng” (visceral larva migrans) để báo cáo một loạt ca bệnh trẻ em có bạch cầu ái toan tăng cao trong máu đi kèm với bệnh nặng và kéo dài ở nhiều cơ quan, và khi làm sinh thiết phát hiện ấu trùng của Toxocara canis hay Toxocara cati. Trong nhiều năm bệnh giun đũa chó, mèo ở người được xem là bệnh ít gặp ở trẻ em, nhưng với những tiến bộ trong huyết thanh chẩn đoán những năm gần đây người ta thấy tỷ lệ người có phản ứng dương tính với kháng nguyên ngoại tiết của Toxocara sp. không phải là thấp, kể cả ở trẻ em lẫn người lớn và một số tác giả còn cho rằng đây là một bệnh giun sán phổ biến nhất ở các nước phát triển do thói quen nuôi chó mèo làm thú cưng.

Bệnh giun đũa chó, mèo ở người do một loài giun tròn Toxocara canis ở chó hay Toxocara cati ở mèo gây ra, thường được gọi là giun đũa của chó, mèo. Các giun này ký sinh ở trong ruột chó, mèo, giun đẻ trứng, trứng theo phân ra ngoài môi trường tự nhiên và sau 1 – 2 tuần những trứng này sẽ hoá phôi. Đây là quy trình tiến độ hoàn toàn có thể gây bệnh cho người nếu nuốt phải trứng. Trẻ em là đối tượng người tiêu dùng dễ nhiễm bệnh nhất do thói quen nghịch đất cát là nơi phát tán trứng giun do đặc tính phóng uế bừa bãi của chó, mèo. Hiện nay nhiều mái ấm gia đình nuôi chó cảnh hoặc chó Béc-giê, nên chúng tôi cũng đã khám và phát hiện giun đũa chó gây bệnh cho cả người lớn và những triệu phú. Sau khi nuốt trứng vào khung hình, những ấu trùng giun được giải phóng, đi xuyên qua thành ruột và theo đường máu chuyển dời đến gan, phổi, hệ thần kinh TW. Tại đây, những ấu trùng hoàn toàn có thể sống sót trong khung hình người trong nhiều tháng và sau đó bị phản ứng viêm của khung hình hủy hoại hoặc khiến chúng ngưng tăng trưởng, nhưng chỉ sau khi những ấu trùng này đã gây tổn thương tại những mô .

2. Dịch tễ

Hình 1. Nang giun đũa chó mèo ( Toxocara canis ) và chu kỳ luân hồi của giun .
Về dịch tễ do đặc thù chó, mèo là những động vật hoang dã rất thân mật với người, đặc biệt quan trọng trẻ nhỏ, nên bệnh phân bổ khắp quốc tế và cả ở Nước Ta. Chưa xác lập được tỉ lệ bệnh giun đũa chó, mèo ở Nước Ta, một phần vì những triệu chứng lâm sàng không đặc hiệu, một phần vì việc xét nghiệm phân không vận dụng được trong bệnh này vì giun không tăng trưởng được đến quá trình trưởng thành và đẻ trứng trong ruột của người. Những năm gần đây đã có nhiều tìm hiểu về huyết thanh học, đa phần với kỹ thuật ELISA nhưng chỉ số lượng giới hạn ở 1 số ít khu vực đơn cử và số mẫu chưa nhiều nên những số liệu khó nói lên tình hình nhiễm chung trong cả nước. Một tìm hiểu khảo sát tình hình nhiễm ấu trùng giun đũa chó ở xã Thạnh Tân, thị xã Tây Ninh cho thấy tỷ suất huyết thanh dương tính với Toxocara canis là 20,6 %. Tuy chưa có số liệu đúng chuẩn về tình hình nhiễm bệnh, nhưng thời cơ lây nhiễm trứng giun đũa chó, mèo vào người, đặc biệt quan trọng ở trẻ nhỏ tại Nước Ta là rất cao, dẫn đến tình hình bệnh không phải là thấp do việc nuôi chó, mèo trong nhà là phổ cập. Một khảo sát tình hình nhiễm giun tròn đường tiêu hóa trong 177 con chó tại 1 số ít địa phương tỉnh Thanh Hóa cho thấy qua mổ khám tỷ suất chó nhiễm Toxocara canis chiếm từ 10 % – 25 % và qua xét nghiệm phân là từ 22,8 % – 40 %. Ngoài ra một khảo sát trên 90 mẫu rau sống bán tại những ẩm thực ăn uống trên địa phận TP. Hồ Chí Minh, số mẫu rau nhiễm trứng giun đũa chó, mèo chiếm đến 67,7 % .

3. Thể bệnh lâm sàng

Triệu chứng khi nhiễm giun đũa chó, mèo : Ở chó hay mèo nhà, giun trưởng thành sống trong lòng ruột non. Ở người, mắc bệnh khi nuốt phải trứng giun đũa chó, mèo đã hoá phôi. Nhưng những ấu trùng từ trứng nở ra sẽ không tăng trưởng được đến tiến trình trưởng thành ở trong ruột mà chúng sẽ chu du trong khung hình người trong vài tháng đến nhiều năm. Các ấu trùng này gây tổn thương tại những nơi mà chúng đến, gây nên bệnh giun đũa chó, mèo ở người .
Mức độ tổn thương của những cơ quan trong khung hình cùng với những triệu chứng tùy thuộc vào số lượng ấu trùng cũng như nơi mà chúng xâm nhập : gan, phổi, hệ thần kinh TW, mắt … Các thể lâm sàng của bệnh giun đũa chó, mèo như sau :
– Thể ấu trùng vận động và di chuyển trong nội tạng, đa phần gặp ở trẻ < 5 tuổi với những triệu chứng : sốt, gan to và bị hoại tử, lách to, triệu chứng hô hấp giống như hen suyễn, bạch cầu ái toan tăng ( tỷ suất hoàn toàn có thể đến 70 % ), những globulin miễn dịch IgM, IgG và IgE trong máu tăng. Ngoài ra hoàn toàn có thể gặp viêm cơ tim, viêm thận, hệ thần kinh TW bị thương tổn với những triệu chứng co giật, triệu chứng tâm thần kinh hay bệnh lý ở não . - Thể ấu trùng chuyển dời tới mắt, gặp ở trẻ từ 5 đến 10 tuổi với triệu chứng giảm thị lực một bên mắt, đôi lúc bị lác mắt. Mức độ suy giảm thị lực tuỳ thuộc vào vùng bị thương tổn ( võng mạc, điểm vàng ), hoàn toàn có thể dẫn đến mù loà .

Hình 2. Ban dị ứng ( hình trái ). Giun ký sinh dưới da ( hình phải ) .

Hình 3. Giun ký sinh trong mắt .
Ngoài hai thể lâm sàng chính nói trên, hoàn toàn có thể gặp những thể khác :
– Thể “ kín kẽ ”, được diễn đạt ở trẻ nhỏ với những đặc thù : hiệu giá kháng thể Toxocara qua kỹ thuật ELISA tăng vừa phải ( ≥ 1/50 ), số lượng bạch cầu ái toan thông thường hay tăng nhẹ, đau bụng, nhức đầu, ho .
– Thể “ thường thì ”, được diễn đạt ở người lớn với những triệu chứng : căng thẳng mệt mỏi, ngứa, nổi ban, thở khó và đau bụng. Có lẽ thể “ kín kẽ ” và thể “ thường thì ” chỉ là một, chỉ khác nhau ở đối tượng người dùng bị bệnh là trẻ nhỏ hay người lớn .
– Thể “ thần kinh ”, gây bệnh ở hệ thần kinh TW ( sa sút trí tuệ, viêm não-màng não, viêm tuỷ, viêm mạch máu não, động kinh hay viêm dây thần kinh thị giác ) hoặc ở thần kinh ngoại biên ( viêm rễ thần kinh, gây tổn thương những dây thần kinh sọ hay thần kinh cơ-xương ) .

Một nghiên cứu và điều tra năm 2012 của Trung tâm Khám bệnh chuyên ngành Viện Sốt rét-KST-CT TP. Hồ Chí Minh trên 103 bệnh nhân có test ELISA Toxocara dương thế cho thấy những triệu chứng sau :

TT

Triệu chứng

Tần xuất

Tỉ lệ %

1
ELISA ( + )
103
100
2
Ngứa
97
94,2
3
Mề đay
97
94,2
4
Đau đầu
76
73,8
5
Rối loạn tiêu hóa
34
33,0
6
Bạch cầu ái toan tăng
21
20,4

7

Ăn kém
15
5,0
8
Đau bụng
14
4,7

4. Chẩn đoán

– Chẩn đoán bệnh giun đũa chó, mèo gặp nhiều khó khăn vất vả vì :
+ Triệu chứng trong những thể lâm sàng của bệnh giun đũa chó, mèo không đặc hiệu .
+ Ấu trùng hoàn toàn có thể phân tán rộng trong khung hình và không phải khi nào làm sinh thiết cũng phát hiện được ấu trùng ,
+ Huyết thanh chẩn đoán ELISA sử dụng kháng nguyên ngoại tiết TES ( Toxocara excretory-secretory antigen ) hoàn toàn có thể dương thế chéo với những trường hợp nhiễm giun, sán khác ( giun đũa, giun móc, giun lươn, giun chỉ hệ bạch huyết, sán lá gan lớn, sán dây ). Do đó để chứng minh và khẳng định thì phải làm Western-Blot là một kỹ thuật có tính đặc hiệu cao hơn .
+ Ngoài ra nhiều nơi sản xuất kit ELISA với những hiệu giá kháng thể hay tỷ lệ quang ( OD ) khác nhau về ngưỡng dương thế, nên khó so sánh hay theo dõi diễn tiến bệnh .
+ Sự hiện hữu của kháng thể kháng Toxocara cũng không nói lên thực trạng đang mắc hay đã mắc bệnh vì những kháng thể chống Toxocara hoàn toàn có thể sống sót đến hơn 2,8 năm với kỹ thuật ELISA và đến hơn 5 năm với kỹ thuật Western-Blot .
+ Số lượng bạch cầu ái toan hoàn toàn có thể thông thường hoặc có tăng nhưng với mức độ rất đổi khác .
– Chẩn đoán theo đề xuất kiến nghị của Glickman và cs ( 1979 ) địa thế căn cứ vào những thông số kỹ thuật sau :
( 1 ) Số lượng bạch cầu > 10.000 / µL máu .
( 2 ) Bạch cầu ái toan > 10 % tổng số bạch cầu .
( 3 ) Hiệu giá anti-A isohemagglutinin > 400 .
( 4 ) Hiệu giá anti-B isohemagglutinin > 200 .
( 5 ) Nồng độ IgG và IgM tăng .
( 6 ) Gan to .
Nếu hội đủ 3 tiêu chuẩn trên trở lên thì là mắc bệnh giun đũa chó, mèo .
– Chẩn đoán theo đề xuất kiến nghị của Pawlowski ZS. ( 2002 ) địa thế căn cứ vào những thông số kỹ thuật sau :
( 1 ) Đặc điểm dịch tễ học của bệnh nhân tương quan nhiễm Toxocara spp. ;
( 2 ) Dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng trên từng thể bệnh ;
( 3 ) Kháng thể anti-Toxocara spp IgG dương thế ;
( 4 ) Bạch cầu ái toan trong máu ngoại biên tăng ;
( 5 ) Nồng độIgE toàn phần tăng ( thông thường IgE < 130 IU / mL ) .

5. Điều trị

Về điều trị nhìn chung albendazole được nhiều tác giả khuyến nghị sử dụng do tính bảo đảm an toàn, có sẵn và ít phản ứng bất lợi. Thời gian dùng albendazole cũng rất biến hóa tuỳ theo tác giả .
Các thuốc chống giun sán hoàn toàn có thể sử dụng để điều trị hội chứng ấu trùng chuyển dời phủ tạng ( VLMs ). Điều trị hoàn toàn có thể dẫn đến những phản ứng quá mẫn nghiêm trọng do ấu trùng chết và những thuốc chống viêm như corticosteroids chỉ định đồng thời. Điều trị bệnh lý ở mắt hoàn toàn có thể gồm phẩu thuật, áp lạnh laser và những thuốc giảm tổn thương mắt thêm .
Hiện tại có rất nhiều loại thuốc trên thị trường có hiệu suất cao với bệnh ấu trùng giun đũa chó / mèo này, tuy nhiên mỗi loại thuốc có cơ chế tác dụng riêng và có những công dụng ngoại ý nhất định. Phần lớn liệu trình điều trị thuốc nào cũng vậy ( dài ngày ) nên khó tránh khỏi những cảm xúc không dễ chịu, nhất là triệu chứng rối loạn tiêu hóa. Dưới đây là 1 số ít thuốc có hiệu suất cao và đã được điều tra và nghiên cứu :
1. Albendazole ( ALB ), liều dùng 15 mg / kg cũng cho thấy có hiệu suất cao trên ca nhiễm ấu trùng giun đũa chó / mèo trong 2-3 tuần liên tục tùy thuộc thể bệnh .
2. Thiabendazole ( TBZ ) liều dùng 25 mg / kg, uống 2 lần / ngày trong 2, 3, hoặc 5, 7, hoặc 21 ngày liên tục hay ngắt quãng ( tùy thuộc vào thể bệnh ở da niêm mạc thường thì hay thể ở cơ quan nội tạng ) .
Đối với thể ấu trùng chuyển dời ở mắt ( OLM ) phải dùng corticoid ( 0,5 – 1 mg prednisone / kg / ngày ) để chống hiện tượng kỳ lạ viêm. Ngoài ra hoàn toàn có thể dùng thiabendazole 25 mg / kg × 2 lần / ngày trong 5 ngày ( liều tối đa trong ngày 3 g ), albendazole 800 mg, ngày 2 lần trong 6 ngày, hoặc mebendazole 100 – 200 mg, ngày 2 lần trong 5 ngày. Nếu võng mạc bị bong thì phải phẫu thuật để can thiệp .
Liên quan bệnh ấu trùng giun đũa chó mèo với tương tác thuốc trong điều trị, một nghiên cứu và điều tra trên quốc tế về tương tác thuốc ở bệnh nhân nhiễm ấu trùng giun đũa chó, bất luận loại thuốc nào được dùng. Đối với thể bệnh ở mắt ( OLMs ), mục tiêu điều trị là hạn chế tổn thương mắt. Điều trị body toàn thân thuốc diệt KST với thuốc hoàn toàn có thể có hiệu suất cao so với những ca bệnh hoạt động giải trí. Cố gắng phẩu thuật vô hiệu ấu trùng hoàn toàn có thể khó thành công xuất sắc, chống viêm mắt qua việc dùng steroids body toàn thân hoặc tại chỗ hoàn toàn có thể xem xét chỉ định. Đối với những bệnh nhân mắc thể ẩn, việc xem xét chỉ đinh thuốc nhằm mục đích tránh gây thêm những tổn thương về sau là thiết yếu .

6. Dự phòng

Phòng bệnh : quét dọn thật sạch nơi chó, mèo nằm. Phân chó, mèo phải được chôn lấp hay bỏ vào túi và cho vào thùng rác. Không cho trẻ chơi đùa nơi có chó, mèo thải phân. Rửa tay với xà phòng sau khi chơi đùa với chó, mèo, sau khi nghịch đất cát và trước khi nhà hàng siêu thị. Định kỳ tẩy giun cho chó, mèo .

Các bạn có thể tham khảo thêm tác tư liệu sau:

Bé trai thủng ruột do nhiễm giun tròn chó mèo không phát hiện kịp thời. https://news.zing.vn/be-trai-thung-ruot-do-nhiem-giun-tron-cho-meo-khong-phat-hien-kip-thoi-post866949.html
Video gắp giun đũa chó 14 mm trong mắt bệnh nhân ở Nghệ An. http://soha.vn/kinh-hai-video-lay-con-giun-dai-14mm-ra-khoi-mat-nguoi-20160511174313359.htm
Nghệ An : Kinh hoàng phát hiện giun đũa chó kí sinh trong mắt người. https://baomoi.com/nghe-an-kinh-hoang-phat-hien-giun-dua-cho-ki-sinh-trong-mat-nguoi/c/19345761.epi
Ba người trong một mái ấm gia đình mắc bệnh không ngờ từ giun đũa chó. http://giadinh.net.vn/song-khoe/3-nguoi-trong-mot-gia-dinh-mac-benh-khong-ngo-tu-giun-dua-cho-20180914183758698.htm
Đau đầu cả tháng do giun đũa chó mèo ” chui ” vào não. https://dantri.com.vn/suc-khoe/dau-dau-ca-thang-do-giun-dua-cho-meo-chui-vao-nao-1376908317.htm
Người đàn ông bị giun đũa chó mèo làm tổ trong não ở TP. Hải Phòng. http://www.doisongphapluat.com/doi-song/suc-khoe-lam-dep/nguoi-dan-ong-bi-giun-dua-cho-meo-lam-to-trong-nao-o-hai-phong-a182977.ht ml
Kinh hãi vì giun sán ” bò ” khắp khung hình bệnh nhân. https://vietnamnet.vn/vn/doi-song/bac-si-kinh-hai-vi-giun-san-bo-khap-co-the-benh-nhan-254120.html

CHIA SẺ BÀI VIẾT

Source: https://thucanh.vn
Category: Chó cảnh