Đi săn trứng cá tỳ bà

(khoahocdoisong.vn) – Có thể khẳng định, đặc sản miền Tây không gì phổ biến bằng món cá. Nhưng nếu thèm một thứ mồi nhậu đặc biệt thì phải kể đến trứng cá tỳ bà.

Cá hình cây đàn

Cá tỳ bà hay còn có tên gọi khác đúng với “ nghề ” của nó là cá dọn bể. Người miền Tây gọi là cá lau kính. Cá tỳ bà cũng có nhiều loại, trong đó cá tỳ bà màu nâu đen được xem là loài hoang dã và có vận tốc tăng trưởng nhanh nhất. Cá tỳ bà cũng chia thành nhiều chủng loại khác nhau, trong đó nhiều nhất là loài màu nâu đen sống hoang dã nơi sông hồ nước ngọt hoặc nước lợ .
Đầu to, miệng rộng, vây sống lưng cao, cứng và thẳng đứng, vây ngực rộng và xòe trông khá giống với cây đàn tỳ bà. Nhiều người còn gọi vui là “ cá mặt quỷ ”. Cá tỳ bà trước đây nguyên là một loài cá cảnh được nhập về từ Đài Loan, Nước Singapore, Malaysia … Hoặc có tay chơi sang hơn thì nhập hẳn từ Nam Mỹ về .

Cá tỳ bà chuyên ăn rêu, tảo bám trên đá hoặc giáp xác và sinh vật nhỏ tầng đáy. Nó còn ăn luôn các chất bẩn do các loài cá khác thải ra. Chính vì vậy mà có một thời dân chơi cá cảnh coi cá tỳ bà như một “nhân viên” lau chùi bồn cá cảnh đắc lực. Có lẽ cũng từ đó, cá tỳ bà còn có thêm tên nữa là cá dọn bể.

Tuy nhiên, sau khi giới chơi cảnh kiểng nước ta nhập máy hút cặn bẩn, loài cá này cũng dần bị hờ hững. Giá bán cá tỳ bà rẻ như cho, lại thêm hình thù xấu xí nên người ta đem thả ra sông. Không ngờ chỉ sau một thời hạn ngắn, cá tỳ bà sinh sôi nảy nở ngoài sức tưởng tượng .

Cá tỳ bà hay còn có tên gọi khác đúng với “ nghề ” của nó là cá dọn bể .

Nỗi ám ảnh của ngư dân

Cá tỳ bà có năng lực thích nghi với môi trường tự nhiên sống rất mạnh, lại là loài ăn tạp nên càng sinh trưởng nhanh. Chúng đẻ trứng quanh năm và năng lực trứng nở lên tới 70 %. Đặc tính của cá tỳ bà cũng rất hung tàn. Mỗi khi phát hiện thức ăn, cá tỳ bà sẽ giương những chiếc vây nhọn khiến những loài cá khác không dám đến gần .
Mỗi khi nguồn thức ăn trong khu vực chúng sinh sống gần hết sạch, cá tỳ bà lại đu bám những loài cá khác để hút chất nhầy. Chúng đặc biệt quan trọng thích “ đu bám ” những loài cá da trơn, hoặc vảy có nhiều chất nhầy và chuyển dời chậm như cá tra, ba sa, chép, mè … Những con cá khác này lâu dần đều có phản xạ kém rồi kiệt sức mà chết .
Nhiều nơi khác nếu có cá tỳ bà Open, những loài cá khác sẽ bỏ đi. Chính cho nên vì thế, có một độ, những ngư dân dạo dọc sông Hậu, sông Tiền phải khóc dở mếu dở vì không tìm thấy nguồn cá .
Không chỉ sinh sống ngoài kênh rạch, cá tỳ bà còn xâm nhập vào những ao nuôi. Anh Sáu Đài, một chủ ao ở xã Bắc Sơn ( Trảng Bom, Đồng Nai ) than phiền : “ Giá cá nuôi thì ngày một chững lại, tiền mua thức ăn thì tốn kém mà đống cá lau kiếng nó lọt vô ao nữa thì cực lắm. Chúng ăn khoẻ gấp đôi cá thường ” .
Đến mùa nước lũ, nhiều chủ ao phải be bờ, gia cố ao thật chắc như đinh nhưng vẫn nơm nớp lúng túng cá tỳ bà lọt vào. Sự tăng trưởng quá nhanh của cá tỳ bà khiến người ta liên tưởng đến nạn ốc bươu vàng nhiều năm trước. Chúng cũng được xem là loài xâm lấn nguy khốn với thiên nhiên và môi trường .
Cá dọn bể khi trưởng thành có chiều dài từ 60 – 80 cm và nặng trên 1 kg. Nhưng phần vì thân to mà ít thịt, phần vẻ bên ngoài dữ tợn nên không ai dám ăn. Có những mẻ lưới vó cất lên 3 phần thì có 2 phần là cá tỳ bà. Nhiều người tiếc rẻ đem về băm nhỏ làm thức ăn cho vịt hoặc nấu cám cho heo .

Lặn sông mò trứng

Theo ngư dân các tỉnh miền Tây, cá tỳ bà có tập tính đào hang đẻ trứng vào mỗi kỳ sinh sản. Bằng cái đầu to và đôi vây cứng, chúng đào đất rất nhanh và sâu. Các hang được đào bên mép bờ kênh rạch dưới các rặng cây rậm rạp. Tuy nhiên cũng có những con đẻ trứng ngay dưới đáy sông hoặc lòng kênh.

Các dòng kênh lớn như Mặc Cần Dưng, Vịnh Tre, Cây Dương, Long Xuyên, sông Vàm Nao … được xem là nơi cá tỳ bà cư ngụ chi chít. Vì vậy, theo kinh nghiệm tay nghề xem con nước, trẻ nhỏ miền Tây thường bơi ghe dọc mé kênh và rồi lặn thùm xuống những chỗ đáy nước đổi màu .
Trứng tỳ bà có màu vàng ươm như lòng đỏ trứng gà. Các trứng nhỏ được kết dính với nhau bằng chất nhầy đặc biệt quan trọng tạo thành chùm vài trăm quả. Vào kỳ sinh sản, mỗi con cá tỳ bà hoàn toàn có thể đẻ đến hơn 6.000 quả trứng. Có những chùm trứng to như quả trứng ngỗng, lại có những chùm trứng nhỏ chỉ bằng quả sung .
Mỗi hang, cá tỳ bà thường chỉ “ cất giấu ” một chùm trứng. Nhưng cũng có những trường hợp người mò tìm thấy 2 – 3 chùm nữa. Bởi hang đấy được những con cá tỳ bà khác mượn chỗ .
Càng những nơi nước đục, lặng và có nhiều tán cây dại rợp bóng bao trùm, cá tỳ bà càng tìm tới đào hang đẻ trứng. Đặc biệt, cá tỳ bà càng thích đẻ trứng ở những triền sông nơi có nhiều rễ cây đâm xuống. Bởi khi cá con nở, chúng hoàn toàn có thể tự tìm lấy thức ăn là những loài sinh vật phù du sống quanh rễ cây .
Ở những khu vực này, nếu trúng đậm người ta hoàn toàn có thể thu được cả thúng trứng cá chỉ trong 1 giờ đồng hồ đeo tay tìm kiếm. Những chùm trứng vàng ươm như sáp ong được đem về chế biến thành món đặc sản nổi tiếng vừa ngon lại bổ dưỡng .

Đặc sản nhớ đời

Theo bà con khu vực Đồng Tháp Mười, trước kia không ai dám ăn cá tỳ bà, nhưng thấy heo gà ăn đều lớn nhanh nên mấy tay bợm nhậu mới thui rơm ăn thử. Thật không ngờ, thịt cá tỳ bà lại chắc và thơm ngọt hơn cả thịt gà vườn. Đặc biệt ngon nhất là phần trứng vừa bùi lại thơm .
Các bà nội trợ nếu thích cải tổ bữa cơm cho mái ấm gia đình, hoàn toàn có thể đem cá hầm với nước dừa hoặc nấu canh chua ; hoặc phi lê thịt cá rồi nướng thơm ăn kèm bánh tráng và rau sống. Còn trứng cá tỳ bà được những ông sành nhậu chế biến theo nhiều món khác nhau như : chiên giòn, nướng trui, om sả, áp chảo. Món nào cũng được nhận xét là béo ngậy, ngon bá cháy và … tốn rượu .
Trứng cá sau khi được rửa sạch hoàn toàn có thể để nguyên chùm cho vào nồi luộc cùng với lá sả và cây sả đã đập giập. Đây là cách chế biến trứng tỳ bà nhanh gọn và đơn thuần nhất. Trứng cá luộc chín chấm với muối tiêu chanh ăn có vị bùi, dai và lạ miệng không kém gì những món trứng cá đắt tiền khác .
Tỉ mỉ hơn, trứng cá tỳ bà lại được tách rời ra khỏi chùm sao cho không giập. Rửa sạch để ráo rồi cho thêm trứng gà đã đánh nhuyễn, trộn bột rồi chiên giòn. Món này hoàn toàn có thể ăn kèm cơm nóng hoặc làm mồi nhậu đều rất hợp .

Ông Tư, một lão ngư ở Ninh Kiều (Cần Thơ) vẫn quen gọi cá tỳ bà là cá lau kiếng thì cho rằng: “Trứng cá lau kiếng nướng mỡ hành lên còn thơm hơn cả thịt của nó nữa, mà lại giàu đạm. Ăn no bụng chứ không thấy no miệng đâu. Nhậu trứng cá lau kiếng đêm ngủ quên sầu mấy chú ơi”.

Trứng cá tỳ bà giờ đây đã thành đặc sản nổi tiếng miền Tây. Thậm chí thực đơn của những nhà hàng quán ăn nổi tiếng ở Ninh Kiều ( Cần Thơ ), Long An, Đồng Tháp …. trứng và cá tỳ bà đều Open trong hạng mục thực đơn và được người mua đảm nhiệm .

“ Cá lau kính hay còn gọi là cá tỳ bà … tên khoa học là Hypostomus punctatus ; có nguồn gốc từ Nam Mỹ, được nhập vào nước ta qua đường kinh doanh thương mại cá cảnh. Sau khi phát tán ra thiên nhiên và môi trường tự nhiên chúng tăng trưởng rất nhanh. Một con cá mỗi lần đẻ 5.000 – 6.000 trứng. Chúng có năng lực cạnh tranh đối đầu thức ăn với những loài khác và gây mất cân đối sinh thái xanh ”, PGS.TS Võ Sĩ Tuấn – Viện Hải dương học .

Source: https://thucanh.vn
Category: Chó cảnh