Dừa cạn và những tác dụng trong Đông y

Dừa cạn là một loài dược thảo đã được sử dụng làm thuốc từ rất lâu trong dân gian, ngoài dùng làm thuốc cây dừa cạn còn là một loài hoa cây cảnh được nhiều người chơi ưa thích, thường trồng trong các vườn hoa cây cảnh quanh nhà.

1. Tên gọi

Tên thường dùng: Dừa cạn còn gọi là trường xuân, hoa hải đằng, bông dừa, dương giác, pervenche de Madagascar.

Bạn đang đọc: Dừa cạn và những tác dụng trong Đông y – Thầy Thuốc Việt Nam

Tên khoa học Catharanthus roseus ( L. ) G. Don ; Vinca rosea L ; Lochnera rosea Reich .
Họ khoa học : Thuộc họ Trúc đào Apocynaceae .

2. Mô tả

Hình ảnh cây Dừa cạn

Cách nhân biết ngoài tự nhiên và phân loại

Dừa cạn là cây thuốc nam quý. Cây nhỏ cao 0,4 – 0,8 m, có bộ rễ rất tăng trưởng, thân gỗ ở phía gốc, mềm ở phần trên. Mọc thành bụi dày, có cành đứng. Lá mọc đối, thuôn dài, đầu lá hơi nhọn, phía cuống hẹp nhọn, dài 3-8 cm, rộng 1-2, 5 cm. Hoa trắng hoặc hồng, mùi thơm, mọc riêng không liên quan gì đến nhau ở những kẽ lá phía trên. Quả gồm 2 đại, dài 2-4 cm, rộng 2-3 mm, mọc thẳng đứng, hơi ngả sang hai bên, trên vỏ có vạch dọc, đầu quả hơi tù. Trong quả chứa 12-20 hạt nhỏ màu nâu nhạt, hình trứng, trên mặt hạt có những hột nổi thành đường chạy dọc. Mùa hoa quả gần như quanh năm .

Vùng trồng, cách trồng

Dừa cạn thường mọc hoang dại và được trồng ở nhiều nước nhiệt đới gió mùa như Nước Ta, Ấn Ðộ, Indonesia, Philippine, châu Phi, châu Úc, Braxin … Tại châu Âu và châu Mỹ ở những vùng nóng cũng trồng quanh năm, nhưng ở những vùng lạnh cây được trồng theo mùa vì không chịu được lạnh. Dừa cạn được xem là đặc sản nổi tiếng của vùng đất Madagascar với giá trị dược tính cao nhất quốc tế .
Ở Nước Ta gặp nhiều nhất tại những tỉnh gần biển, nhưng khắp nơi đều trồng được. Trước đây chỉ được trồng làm cảnh, gần đây đã được trồng để thu hoạch lấy cây, lá và rễ chế thuốc .
Tại Nước Ta, cây được trồng làm cảnh, hoặc làm thuốc trị cao huyết áp, tiểu đường, sốt rét, bệnh máu trắng, thông tiểu. Công ty Dược liệu Trung ương Nước Ta II cũng đã xuất khẩu cây này từ thập niên 1990. Thị trường dược phẩm Mỹ, Pháp, Nhật, Nước Ta … có nhiều loại thuốc được bào chế từ dừa cạn như thuốc trị cao huyết áp, ung thư ( máu, tinh hoàn, dạ con ) …
Hoạt chất trong dừa cạn nhờ vào vào nơi trồng và thu hái. Giống trồng ở Nước Ta được nhìn nhận là thảo được tốt tương tự dừa cạn ở Madagascar, chứa khoảng chừng 0,1 – 0,2 % alkaloid toàn phần. Tỷ lệ alkaloid trong rễ ( 0,7 – 2,4 % ) cao hơn trong thân ( 0,46 % ) và lá ( 0,37 – 1,15 % ). Các nước Nước Hàn, Nhật Bản, Trung Quốc … cũng đang ra sức bào chế thuốc từ loại cây này

Xem thêm: Kỹ thuật nuôi ếch thịt trong giai hoặc trong bể - Báo Nam Định điện tử

Bộ phận dùng làm thuốc

Dùng toàn cây : lá, rễ, cây

3. Các thành phần hóa học

Hoạt chất của Dừa cạn là alkaloid có nhân indol trong tổng thể những bộ phận của cây, nhiều nhất trong lá và rễ. Dừa cạn Nước Ta có tỷ suất alkaloid toàn phần là 0,1 – 0,2 %. Rễ chứa hoạt chất ( 0,7 – 2,4 % ) nhiều hơn trong thân ( 0,46 % ) và lá ( 0,37 – 1,15 % ). Các chất hầu hết là : vinblastin, vincristin tetrahydroalstonin, prinin, vindolin, catharanthin, vindolinin, ajmalicin, vincosid ( 1 glucoalkaloid tiền thân để sinh tổng hợp những alkaloid ) .
Từ dừa cạn, người ta còn chiết được những chất sau : acid pyrocatechic, sắc tố flavonoid ( glucozid của quercetol và campferol ) và anthocyanic từ thân và lá dừa cạn hoa đỏ. Ngoài ra từ lá chiết được acid ursoloc, từ rễ chiết được cholin .

4. Tác dụng dược lý

Từ năm 1952 y học đã phát hiện ra dược tính của dừa cạn .
Thành phần vincristin có công dụng với bệnh nhân ung nhưng chúng lại là thành phần gây hại cho thai nhi, ức chế hệ thần kinh. Chiết xuất dừa cạn giàu alkaloid ( gồm những loại : vinblastin, vincristin, tetrahydroalstonin, pirinin, vindolin, catharanthin, vindolinin, ajmalicin …. ) .
Trong đó thành phần vincristin, vinblastin khi tách chiết thành dạng thuốc tiêm sẽ có công dụng lớn trong ức chế tế bào hoặc sự phân bào. Cho nên chúng hạn chế được việc hình thành bạch cầu thừa ở bệnh nhân ung thư máu. Đặc biệt đến nay, y khoa vẫn chưa tìm ra giải pháp gì điều trị bệnh bạch cầu tốt hơn. Chiết xuất dừa cạn càng trở nên quý với bệnh nhân ung thư máu .
Thân và lá dừa cạn có đặc thù làm săn da, lọc máu .
Tác dụng tẩy giun khá mạnh, tính năng lợi tiểu của catharanthin, vindolinin và vindolidin, nhưng ajmalicin lại có tính năng ngược lại. Những thí nghiệm dùng trên người bệnh được mở màn vào những năm 1960 ở Mỹ, Pháp và một số ít nước khác. Tuy nhiên còn rất nhiều quan điểm khác nhau .
Mặc dù vậy, vì lúc bấy giờ chưa có loại thuốc nào khác tốt hơn, nên nhu yếu về dừa cạn vẫn cứ tăng lên. Cũng vì mục tiêu dùng chữa những khối u nên khi mua dừa cạn, người ta đặc biệt quan trọng chú ý quan tâm tới hàm lượng ancaloit toàn phần, và trong số ancaloit toàn phần ấy có bao nhiêu hàm lượng vincaleu-coblastin .

Xem thêm: 1001 thắc mắc: Chó hóa sói thế nào, cầu tự sát của chó nằm ở đâu?

5. Tính vị quy kinh

Dừa cạn có tính có tính mát, vị đắng, công dụng hoạt huyết, tiêu thũng, trị viêm, hạ huyết áp

6. Công dụng – chủ trị

Phòng và tương hỗ điều trị bệnh Ung thư, u bướu
Hỗ trỗ điều trị bệnh tiểu đường, đường huyết cao

Rất tốt cho người mắc huyết áp cao

Xem thêm: Thú chơi bò sát cảnh – Sân chơi mới dành cho những người ưa sự mới lạ

An thần, điều trị bệnh mất ngủ
Tác dụng tốt so với bệnh nhân bị bệnh bạch cầu ( Bệnh máu trắng )

7. Liều dùng – kiêng kỵ

Liều dùng

Thân và lá phơi khô 8 – 20 g ( dạng thuốc sắc, cao lỏng hay viên nén từ cao khô ). Nước ta đã chiết được vinblastin từ lá dừa cạn và dùng dưới dạng thuốc tiêm để chữa bệnh bạch cầu lymphô cấp

Kiêng kị

Thuốc hoàn toàn có thể gây độc cho thai, nên tránh dùng cho thai phụ và người đang nuôi con bằng sữa mẹ. Người huyết áp thấp không nên dùng. Sử dụng liều cao và lê dài hoàn toàn có thể gây mù, tử trận

Lưu ý khi dùng

Tương tự những loại thuốc kháng ung thư khác, những chế phẩm alkaloid của dừa cạn cũng gây một số ít phản ứng bất lợi như : buồn nôn, nôn, nhức đầu, tiêu chảy, táo bón, tắc ruột, liệt, chán ăn, viêm miệng, rụng tóc, giảm bạch cầu, viêm thần kinh ..
– Khi dùng dừa cạn làm thuốc nên chọn loại hoa trắng vì hoạt chất của chúng cao hơn cây hoa đỏ, hồng .
– Bạn hoàn toàn có thể lấy body toàn thân cây phơi khô, nấu nước hoặc hãm thành trà để trị cao huyết áp. Tuy nhiên không nên dùng quá 50 g mỗi ngày .
Mặc dù trong dừa cạn có hoạt chất chống ung thư, tuy nhiên không phải cứ dùng trà dừa cạn thì chữa được ung thư. Bởi một liều tiêm vincristin, vinblastin có hàm lượng rất cao. Việc dùng những thành phần này cũng dễ bị ngộ độc nên cần có sự hướng dẫn của bác sỹ điều trị .

Xem thêm: Chó Phú Quốc – Đặc điểm và cách nuôi chó Phú Quốc mà bạn nên biết

8. Ứng dụng lâm sàng

8.1 Dùng cho bệnh nhân ung thư

Dừa cạn 15 g, cây xạ đen 30 g. Các vị thuốc đen rửa sạch, sắc với 1 lít nước, sắc cạn còn 700 ml chia 3 lần uống sau bữa ăn 30 phút .

8.2 Trị bệnh bạch cầu lymphô cấp

Dùng 15 g dừa cạn sắc nước uống. Ta đã chiết được vinblastin từ lá Dừa cạn và dưới dạng thuốc tiêm vinblastin sulfat để chữa bệnh này. 2. Trị huyết áp cao : Dùng Dừa cạn 12 g, Hy thiêm 9 g, Thảo quyết minh 6 g và Bạch cúc 6 g, sắc uống .

8.3 Hỗ trợ điều trị tăng huyết áp

Dừa cạn 160 g, lá đinh lăng 180 g, hoa hòe 150 g, cỏ xước 160 g, đỗ trọng 120 g, chi tử 100 g, cam thảo đất 140 g. Các vị sao giòn, tán vụn trộn đều ( dữ gìn và bảo vệ trong hộp kín tránh ẩm ) .
Ngày dùng 40 g. Hãm với 1 lít nước sôi, sau 10 phút hoàn toàn có thể dùng được. Dùng uống thay nước trong ngày .

8.4 Trị bỏng nhẹ

Dùng lá giã nát đắp lên những vết bỏng ( quan tâm : chỉ đắp trong trường hợp không chợt da, bỏng nhẹ ) có tính năng làm mát chỗ bỏng, giảm đau, chống bội nhiễm. Đắp 2 – 3 ngày .

8.5 Trị bế kinh ( đau bụng, mặt đỏ, bụng dưới căng đầy, tính tình cáu gắt )

Dừa cạn ( phơi khô ) 16 g, nga truật 12 g, hồng hoa 10 g, tô mộc 20 g, chỉ xác 8 g, trạch lan 16 g, huyết đằng 16 g, hương phụ 12 g. Sắc với 500 ml nước, còn 300 ml chia 2 lần uống trong ngày .

8.6 Trị Lỵ trực khuẩn

Dừa cạn ( sao vàng hạ thổ ) 20 g, cỏ sữa 20 g, cỏ mực 20 g, chi tử 10 g, lá khổ sâm 20 g, hoàng liên 10 g, rau má 20 g, đinh lăng 20 g. Sắc với 600 ml nước còn 300 ml chia 3 lần uống trong ngày. Uống 5 ngày .

8.7 Chứng tiêu khát ( khát nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều )

Dừa cạn 16 g, cát căn 20 g, thạch hộc 12 g, hoài sơn 16 g, sơn thù 12 g, đan bì 10 g, khiếm thực 12 g, khởi tử 12 g, ngũ vị 10 g. Sắc với 600 ml nước, còn 300 ml, chia 2 lần uống trong ngày. Uống 7 ngày .
Dừa cạn 10 g, cây dây thìa canh 20 g, nước 1 lít. Các vị thuốc đem rửa sạch, sắc cạn nước còn 3 bát chia 3 lần uống trong ngày ( Uống sau bữa ăn 15-20 phút ) .