Các Dân Tộc Thiểu Số Tại Hà Giang (P1)

Các Dân Tộc Thiểu Số Tại Hà Giang (P1)

Dân Tộc Pà Thẻn

Các Dân Tộc Thiểu Số Tại Hà Giang ( P1 )

Hà Giang là nơi có nhiều sản phẩm văn hóa đặc sắc từ truyền thống lâu đời của hơn 20 dân tộc, một địa danh du lịch đáng nhớ bởi cảnh quan thiên nhiên và con người ở đây. Không giống với bất kỳ một nơi du lịch nào ở Việt Nam, du lich Ha Giang, du khách có thể thấy được những sản phẩm kết tinh từ truyền thống văn hóa độc đáo của người miền núi, đó là các loại khăn thêu, túi vải, áo váy với các loại hoa văn rực rỡ. Du khách sẽ tham dự những phiên chợ vùng cao đầy thơ mộng.

Người Pà Thẻn là dân cư sinh sống ở một số ít bộ phận ở tỉnh Hà Giang. Người Pà Thẻn tự gọi mình là Pà Hưng. Các dân tộc đồng đội khác thì gọi người Pà Thẻn là Mèo Lài, Mèo Hoa, hoặc Mèo Dỏ. Trong thư tịch cổ xưa, người Pà Thẻn được nhắc đến với tên Bát tiên tộc. Một số học giả người Pháp gọi người Pà Thèn là Mán Pa Seng hay Mán Pa Teng và họ xếp vào nhóm Mản với người Cao Lan, Sán Chỉ, Sán Dìu, lời nói thuộc ngữ hệ Hmông – Dao với dân số khoảng chừng 3.794 người .

Theo truyền thuyết xưa của người Pà Thẻn kể lại rằng: Trước kia tổ tiên của họ ở vùng Than Lò (Trung Quốc), các dân tộc xung quanh gọi họ là Húng Dao hoặc là Thầu Dao. Người Pà Thẻn di cư đến nước ta cách ngày nay vào khoảng từ 200 làm đến 300 năm, cùng với các nhóm người Dao khác ở nhiều đoạn và những thời điểm khác nhau. Truyện kể về quá trình vượt biển di cư đến Việt Nam của người Pà Thẻn ngày nay vẫn được các cụ già nhắc đến. Căn cứ vào địa bàn cư trứ của người Pà Thẻn, họ cư trú phân chia ra làm ba vùng, vùng nhất gồm các xã Lĩnh Phú (Chiêm Hoá), Trung Sơn (Yên Sơn) ở đây họ sống xen kẽ với người Tày, mọi sinh hoạt, văn hoá, xã hội cũng gần giống người Tày quanh vùng, như cách ăn mặc thể hiện trong trang phục, nhà ở, v.v… Vùng thứ hai gồm các xã Hữu Sản, Bắc Quang, Hồng Quang (Chiêm hoá) tại đây người Pà Thẻn sống rải rác xen lẫn với người Dao, người Tày và người Thuỷ. Vùng thứ ba bao gồm các xã Tân sinh, Tân Lập, Yên Bình ở tả ngạn sông Gậm huyện Bắc Quang (Hà Giang) ở đây họ sống tương đối tập trung nên giữ được nét văn hoá, phong tục tập quán, cổ truyền gần như nguyên vẹn.

Khi xưa, tổ tiên người Pà Thẻn đến Việt Nam bằng đường thủy, qua Móng Cái, Thái Nguyên theo những con suối lớn đến xà Linh Phú, rồi lại ngược lên sông Gâm đến vùng Lăng Can thuộc huyện Nà Háng, sau đó họ chuyển lên vùng Hữu Sản, .. Hồng Quang và phần đông vượt sang tả ngạn sông Gâm đến ở những xã Tân Trịnh, Yên Bình, Tân Lập, trên đường đến Lăng Can có một bộ phận ở lại xã Tân Phú, Trưng Sơn sống xen kẽ với người Tày .
Trước kia, người Pà Thẻn sống đa phần bằng nghề làm nương rẫy, cây lương thực chính là lúa và ngô. Lúa cũng có nhiều loại, lúa tẻ ( mô ha la, mô cò nhà, mô ta tớ, mô nhơ ) và lúa nếp ( mô cằm đi, bôn tri, bù mẻ khó, v.v… ). Trên một đám nương người Pà Thèn chỉ canh tác từ hai đến ba vụ, tuỳ theo độ phì nhiêu của đất, thu hoạch xong lại bỏ hoang hoá, họ kéo nhau đi tìm vùng đất mới, liên tục với việc làm phát nương làm rẫy. Công việc này sẽ do người già hoặc người lớn tuổi trong mái ấm gia đình có kinh nghiệm tay nghề đảm nhiệm .

Phương thức canh tác của người Pà Thèn là dùng gậy nhọn đầu ( chà gia ) để chọc lỗ gieo hạt, gậy có độ dài từ 2 mét đến 2,50 mét. Họ tra lúa sớm từ tháng ba đến tháng tám ( âm lịch ) đã cho thu hoạch, có vài nơi cấy lúa muộn, thì thu hoạch vào cuối tháng mười. Khi mùa lúa chín, dùng nhíp ( a li chác ) để cắt từng bông. Trên những đám ruộng nương nào mà không trồng lúa, thì được trồng khoai môn, khoai sọ, đậu, ngô, bầu, bí và những loại rau .
Do thực trạng nền sản xuất thấp kém, lỗi thời kém tăng trưởng như vậy, người Pà Thẻn xưa kia nhiều năm bị hạn hán, sâu bệnh thú rừng phá hoại, thu hoạch không đủ ăn, đời sống bấp bênh, nhiều người phải bỏ vào rừng kiếm rau và những cầy có củ để sống .
Từ ngày có trào lưu định canh, định cư, vận dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất cây cối, người Pà Thẻn đã quy tụ sống tập trung chuyên sâu thành những làng có dân cư đông đúc, kiến thiết xây dựng hợp tác xã tuỳ theo địa phương số nhà có trong mỗi làng khác nhau. Ở vùng tả ngạn sông Gâm ( Tân Trinh, Tân tập, Yên Bình ) có làng đông tới 30 đến 40 nóc nhà. Những vùng còn lại ở rải rác dọc theo chân núi cạnh những dòng suối lớn. Nhà ở có ba loại : Nhà sàn, nhà nền đất và nửa sàn nửa đất. Loại nhà nền đất to lớn cột có kê đã phổ cập ở những vùng định canh định cư do tiếp thu văn hoá cấu trúc và của người Dao .
Mỗi làng của người Pà Thẻn có nhiều dòng họ. Trong làng có một dòng họ to nhất. Người Pà Thẻn nhận mình là con cháu của tám họ như ( Phù, Tần, Táy, Hưng, Sình, v.v… ) ngoài những còn là họ Bàn, họ Triệu. Mỗi họ có hai tên gọi, một theo âm Hán, và một được dùng tiếp xúc xưng hô giữa những người đồng tộc, thí dụ họ Phù gọi theo tiếng dân tộc Pà Thẻn là Ca Bồ, họ bình là Ca Sơ, họ Dừ là Ca Đo .
Xã hội cũ của người Pà Thẻn trai gái kết hôn rất sớm, ở lứa tuổi 15 đến 16. Trong quan hệ hôn nhân gia đình giữa những người làng dòng họ bị ngăn cấm tuyệt đối, triển khai chính sách hôn nhân gia đình một vợ một chồng bền vững và kiên cố, có nghĩa vụ và trách nhiệm nuôi dạy con cháu, ít có hiện tượng kỳ lạ ly hôn, ngoại tình và lấy vợ lẽ, trừ một số ít là trường hợp vì không có con. Ai vi phạm về đạo đức xã hội là bị cả hội đồng lên án, do đó ít xảy ra những hiện tượng kỳ lạ trái với đạo đức trái với luân thường đạo lý .
Xưa kia người Pà Thẻn còn nặng về nghi thức hôn nhân gia đình cưới xin phức tạp. Số tiền nhà gái thách cưới rất nặng. Người Pà Thẻn có tục ở rể theo hạn định là 12 năm, tối thiểu cũng là 6 năm, còn 6 năm về sau hoàn toàn có thể thế chấp ngân hàng bằng tiền. Nếu mái ấm gia đình đó mà không có con trai thì chú rể đó phải ở hẳn bên nhà vợ. Người ở rể phải thờ ma họ vợ, chia ra làm hai phần nửa con cháu theo họ bố, nửa theo họ mẹ .
Trong mỗi mái ấm gia đình đều có bàn thờ cúng tổ tiên ( a xe ), ngoài những họ còn thờ cúng nhiều vị thần khác như thần sấm, thần sét, thần mưa, thần gió, những thần có tương quan đến nền sản xuất nông nghiệp. Ngày nay do được học tập, sự nhận thức của người Pà Thẻn cũng khác xưa rất nhiều. Cuộc sống định canh, định cư, xoá đói giảm nghèo, đã làm đổi khác bộ mặt bản làng của người Pà Thẻn, tạo điều kiện kèm theo cho sự tăng trưởng về văn hoá, xã hội, y tế, giáo dục .
Trước Cách mạng Tháng Tám, xã hội của người Pà Thẻn phải sống dưới chính sách thực dân nửa phong kiến, là một hội đồng nhỏ phải sống xen kẽ với nhiều dân tộc khác đông hơn luôn bị những thế lực phong kiến chèn ép, lấn lướt, người Pà Thẻn là người bị cùng khổ nhất ở vị thế thấp hèn. Chỉ từ sau Cách mạng Tháng Tám có Đảng có Bác Hồ, mới đem lại tự do, cơm no áo ấm cho người Pà Thẻn, họ mới thật sự làm chủ đời mình, có vị trí xã hội bình đẳng với những dân tộc bạn bè khác cùng chung trong đại gia đình Tổ quốc Việt Nam .
Nét văn hoá của người Pà Thẻn nói chung và nét đẹp phục trang của phụ nữ, lúc bấy giờ còn giữ được nhiều truyền thống dân tộc, gồm có có ( ké tự ) váy, ( két tanh ) khăn gồm có khăn trong ( ke sớ ) và khăn ngoài ( sử chỉ ), 1 số ít mô típ trang trí trên quần áo của phụ nữ Pà Thẻn thường là hình chó, hình chữ thập, hình quả trám giống với phụ nữ người Dao .
Đời sống ý thức của người Pà Thẻn cũng rất nhiều mẫu mã và phong phú, một dân tộc yêu ca hát, thổi sáo và những game show dân gian, có đặc thù truyền thống. Có nhiều truyện kể và truyền thuyết thần thoại về cây lúa kể rằng : ‘ ‘ Ngày xửa thời xưa sau nạn hồng thuỷ trên toàn cầu không còn sinh vật, loài người không biết lấy gì để ăn, một mái ấm gia đình nghèo có ba con vật là con chó, con mèo, và con lợn, chúng bàn nhau lên trời lấy trộm lúa giống của Ngọc Hoàng để tương hỗ lòai người, thoát khỏi cơn nguy khốn ( xưa người Pà Thẻn tin trời và đất ở gần nhau ), từ đó loài người mới có cây lúa ở ruộng nước, cây lúa ở trên nương trên rẫy, có cái để mà ăn do đó người ta mới gọi là ‘ ‘ hạt lúa trời ” .
Người Pà Thẻn rất yêu quê nhà và Tổ quốc Việt Nam, luôn làm tròn nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc, có hàng trăm người trẻ tuổi xung phong gia nhập quân đội, chiến đấu ở ngoài tiền tuyến. Người Pà Thẻn không sợ quyết tử gian nan vẫn một lòng theo Đảng, tin yêu ở Cách mạng. Trong cuộc chiến đấu bảo vệ vùng biên giới của Tổ quốc, người Pà Thẻn đã làm ” hàng rào thép ‘ ‘ ngăn ngừa quân địch xâm lược giữ vững bảo mật an ninh chính trị, trật tự và bảo đảm an toàn xã hội .
Ngày nay, người Pà Thèn đã có đời sống đủ ăn đủ mặc và tăng trưởng kinh tế tài chính, song song với việc triển khai chương trình 135 – 120 xóa đói giảm nghèo là một bước đi vững chãi cho tương lai, người Pà Thẻn càng ra sức thiết kế xây dựng đời sống mới và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa .
Người Giáy sinh sống tại xóm Ma Lé nằm gần đỉnh Lũng Cú thuộc huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Đây là một xóm nhỏ chứa đựng nhiều điều mê hoặc. Ma Lé chỉ có gần 20 nóc nhà nhưng tập trung chuyên sâu hầu hết những nét đặc trưng văn hóa truyền thống của người Giáy. Họ sống vui tươi, ôn hòa cùng với những dân tộc khác : Mông, Lô Lô, Chải, Pu Péo … Trải qua nhiều thế hệ nhưng truyền thống vẫn không bị trộn lẫn .

Trang phục phụ nữ người Giáy ở Ma Lé thường thì là áo dài xanh hoặc đen, vạt đến ống quyển, cài khuy từ cổ chéo xuống nách, giống như áo dài của người Kinh. Phần eo thắt đai sống lưng bằng vải màu xanh đen khá chắc như đinh, chiếc đai sống lưng này có công dụng như bệ tì cho phần bụng hay dùng để cài dao, lạt buộc … Phụ nữ Giáy vấn tóc kiểu vành khuyên, choàng lên trên là chiếc khăn vuông sặc sỡ tương ứng với đôi giầy thêu một cách rất cầu kỳ. Họ hoàn toàn có thể bỏ ra hàng tháng để thêu cho đôi giầy những đường nét tinh xảo. Thông thường hình thêu trên đó là hình tượng của niềm hạnh phúc lứa đôi : đôi bướm, đôi uyên ương, hai bông hoa đào … Phụ nữ Giáy dùng rất ít đồ trang sức đẹp bằng sắt kẽm kim loại. Chỉ một chiếc vòng tay, một dây xà tích hay một vòng cổ bằng bạc là đủ .
Người Giáy có kỹ thuật xây nhà khá đặc biệt quan trọng. Xưa kia, khi rừng còn nhiều, người Giáy làm nhà sàn bằng gỗ, móng, trụ bằng đá, chạm trổ đa dạng chủng loại. Hiện nay ở Ma Lé còn 2 ngôi nhà sàn bằng gỗ của mái ấm gia đình anh Hoàng Văn Hương và ông Hoàng Văn Nanh có tuổi thọ hơn 100 năm. Hai ngôi nhà này tiếp tục được tiếp đón những nhà văn hóa, khách du lịch trong nước và quốc tế đến thăm quan và điều tra và nghiên cứu. Người Giáy có kỹ thuật ghép đá, chạm khắc trên đá, trên gỗ được bộc lộ bằng con sơn hình hoa cúc, đèn lồng ; những ô hành lang cửa số nan trám hay những trụ đá chạm hoa sen … khá tinh xảo, một điều ít thấy ở những dân tộc sống trên cùng địa phận. Gần 100 năm nay, rừng ngày càng thu hẹp nên người Giáy xây nhà bằng đất. Có hai giải pháp, một là làm tường trình : dùng đất nhão lèn chặt vào khuôn tường để thành một ngôi nhà đúc bằng đất ; hai là trộn đất nhão với rơm, rạ đóng thành gạch rồi xây nhà. Loại vật tư này đơn thuần nhưng có sức chịu đựng dẻo dai với nắng gió trên cao nguyên Đồng Văn. Cả hai kiểu nhà này phân loại khu vực hoạt động và sinh hoạt giống nhau. Ở giữa là gian thờ và tiếp khách nam, một bên là nhà bếp và tiếp khách nữ. Gian bên kia là phòng ngủ. Nhà của người Giáy thường có thêm gác xép cả trong nhà lẫn ngoài hiên để đựng thóc lúa, người Giáy kiêng không cho khách lên khu vực này. Xung quanh nhà là chuồng gia súc và những dụng cụ chế biến nông sản .

Vào dịp Tết, người Giáy dán bùa chú màu đỏ khắp nơi, kể cả chuồng gia súc, trên đó viết những lời cầu may bằng chữ Hán rồi nhà nhà chuẩn bị gói bánh chưng đen. Đó là loại bánh chưng rất khó bị mốc do gạo nếp được ngâm với tro mà chuyển thành màu đen, nhân bánh bằng đậu xanh tẩm hương liệu thiên nhiên để lại dư vị khó quên. Người Giáy còn có kỹ thuật làm “sường” (thịt xông khói) rất ngon: thịt ướp muối được nhồi vào lòng heo rồi treo lên gác bếp cho đến lúc khô cứng lại. Khách đến chơi, người Giáy thường đem thịt này thết đãi cùng với rượu chưng cất từ một loại men đặc biệt. Ở Ma Lé, người Giáy vẫn còn lưu giữ được những bài thuốc đông y của tổ tiên để lại. Thầy lang Lò Đình Thiêu có đến hàng trăm bài thuốc chưa có sách vở nào chép lại. Ông thường bận rộn suốt ngày với người bệnh đến từ nhiều vùng miền chứ không riêng người Giáy.

Người Phù Lá Open ở Nước Ta nói chung và Hà Giang nói riêng chưa lâu, chỉ khoảng chừng trên 100 năm. Người Phù Lá ở Nước Ta có hai nhóm là Lao Va Xơ ( Xá Phó ) và Pu La. Cộng đồng người Phù Lá đang sinh sống tại mảnh đất này thuộc nhóm Pu La. Đặc điểm kinh tế tài chính : Đời sống kinh tế tài chính của dân tộc Phù Lá dựa vào việc làm nương và ruộng bậc thang. Chăn nuôi gồm có trâu để kéo cày, ngựa để thồ, gà, lợn để lấy thịt. Nghề bằng tay thủ công nổi tiếng của đồng bào là đan mây, tre làm gùi và những dụng cụ để tiềm ẩn … với nhiều hoa văn đẹp. Những mẫu sản phẩm này, đồng bào còn mang bán hoặc đổi hàng, được nhiều dân tộc khác ưa dùng .

Tổ chức hội đồng : Người Phù Lá sống trên núi cao, thành những làng bản nhỏ riêng rẽ. Mỗi làng, bản có 10-15 mái ấm gia đình, sinh sống trong những ngôi nhà đất, xen kẽ trong vùng có nhiều dân tộc như Mông, Dao, Tày, Nùng. Các già làng, trưởng bản, trưởng dòng họ có vai trò rất lớn trong iệc quản lý những việc làm ở làng bản .
Hôn nhân mái ấm gia đình : Người Phù Lá tôn trọng hôn nhân gia đình một vợ một chồng. Thanh niên nam nữ được tự do tìm hiểu và khám phá để dẫn đến hôn nhân gia đình, khi yêu nhau, trai gái nói cho cha mẹ biết, hai gia 1 ình sẽ tổ chức triển khai bữa cơm thân thương. Từ đó đôi trai gái coi như đã đính hôn. Đám cưới hoàn toàn có thể tổ chức triển khai sau một, hai năm. Theo tập quán Phù Lá, cô dâu về ở nhà chồng. Của hồi môn của con gái về nhà chồng thường là những đồ vật thiết yếu cho đời sống mái ấm gia đình như : Bát đĩa, nồi niêu, chăn màn, thóc giống, gà, lợn giống …
Văn hoá : Hiện nay, người Phù Lá vẫn giữ được vốn văn hoá dân gian của mình. Họ có một nền văn học truyền miệng khá đa dạng và phong phú. Truyện cổ của người Phù Lá có nội dung phổ cập là ca tụng tình đoàn kết, điều thiện thắng điều ác. Câu tục ngữ “ Một giọt nước không thành dòng nước lũ ” của người Phù Lá đã nói lên sự thiết yếu của đoàn kết …
Tương tự như những dân tộc khác, hàng năm người Phù Lá có nhiều dịp hoạt động và sinh hoạt hội đồng từ Tết Nguyên Đán, lễ cúng thần rừng, tết tháng Bảy, tết cơm mới vào đầu tháng 10 … cho đến những dịp đặc biệt quan trọng theo quy trình đời người như cưới xin, đặt tên con, tang ma …
Nhà cửa : Người Phù Lá có cả nhà sàn và nhà đất .
Nhà đất : Đó là loại nhà hai mái, tường được trình bền vững và kiên cố nhưng hai hồi để trống. Bàn thờ tổ tiên đặt ở gian giữa, bên cạnh có hành lang cửa số giả, còn gọi là hành lang cửa số ma, rộng 15-20 cm, chỉ mở khi cúng. Người Phù Lá thường hay làm thêm nhà một ngôi nhà nhỏ, gọi là nhà phụ, dùng là nơi để lương thực và để tránh hoả hoạn vì kèo đơn thuần chỉ có một bộ kèo tam giác gồm hai kèo và một quá giang gác lên dầu tường. Hoặc có thêm một cột hiên .
Nhà sàn : nhà thường ba gian hai chái. Vì kèo ba cột giống nhà người Hà Nhì. Gian chính giữa, giáp vách tiền là chạn bát, ở giữa nhà là nhà bếp, giáp vách hậu là bàn thờ cúng .
Trang phục : Trang phục Phù Lá độc lạ trong lối tạo dáng và phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ, khó lẫn lộn với bất kỳ tộc người nào trong hệ ngôn từ và khu vực vừa mang nét đẹp truyền thống và cũng khá ” văn minh ” .
Trang phục nam : Thường nhật, phái mạnh mặc áo loại xẻ ngực ( Bảo thắng, Tỉnh Lào Cai ). Aáo được may từ 6 miếng vải, cổ thấp, không cài cúc nẹp ngực viền vải đỏ, ống tay hẹp, cổ tay thêu hoa văn như áo phụ nữ .
Trang phục nữ : Phụ nữ Phù Lá chưa chồng thường để tóc dài quấn quanh đầu. Đầu thường khăn vuông đen hoặc chàm, bốn góc và giữa khăn có đính hạt cườm. Người Phù Lá không có tục mặc hai áo như 1 số ít dân tộc ( Tày, Dao đỏ … ). Họ thường mặc áo ngắn 5 thân, dài tay, cổ vuông, thấp, chui đầu. Trên nền chàm của áo, thân được chia thành những khu vực trang trí ( 2 phần gần như chia đôi giữa thân, vai, và ống tay cũng như gấu áo ). Cổ áo vuông và mô típ hoa văn trang trí cũng như lối bố cục tổng quan dùng màu khó làm cho áo phụ nữ Phù Lá lẫn lộn với những tộc người khác. Vay màu chàm đen, đầu và chân váy được trang trí hoa văn màu đỏ, trắng vàng ( giống áo ) với diện tích quy hoạnh 2/3 trên nền chàm. Đầu vấn khăn, hoặc đội mũ thêu ghép hoa văn theo lối chữ nhất ( – ). Chị em còn có loại áo dài 5 thân cài nách phải, hoặc loại tứ thân cổ cao, tròn cài cúc vải .

Người dân tộc cờ lao cũng được chia thành nhiều nhóm. Nhóm Cờ Lao Đỏ phân bố ở Hoàng Su Phì và Yên Minh, nơi có nhiều núi đất và thung lũng, chủ yếu canh tác ruộng nước. Trong khi đó, nhóm Cờ Lao Xanh và cờ Lao Trắng phân bố ở Đồng Văn, Mèo Vạclại sống dựa chủ yếu vào nương định canh núi đá.Theo các tài liệu nghiên cứu hiện nay thì người Cờ Lao ở Việt Nam có quan hệ với dân tộc Ngật Lão ở Văn Sơn (Trung Quốc). Căn cứ vào gia phả của một số dòng họ thì người Cờ Lao có mặt ở Hà Giang khoảng 120 đến 250 năm cách ngày nay.

Cũng như những dân tộc khác, người Cờ Lao cư trú thành từng thôn bản. Mỗi thôn có khoảng chừng 15 – 20 mái ấm gia đình. Các ngôi nhà thường được thưng bằng gỗ hoặc trình bằng đất, lợp ngói âm khí và dương khí, không chái. Phía sau của gian giữa là nơi thờ cúng, phía trước là chỗ ăn cơm. Trên bàn thờ cúng, người ta đặt những bát hương thờ tổ tiên từ đời thứ 3 hoặc thứ 4. Hàng năm, khi mổ lợn ăn tết họ đều lấy những mảnh xương hàm treo lên đó .
Dù cư trú ở Hoàng Su Phì hay Đồng Văn, Mèo Vạc thì nguồn sống chính của người Cờ Lao vẫn đa phần trông vào sản xuất nông nghiệp. Nhóm Cờ Lao Đỏ thì canh tác lúa nước, trồng chè, còn nhóm Cờ Lao Xanh và Cờ Lao Trắng thì trồng ngô và chăn nuôi. Quanh nhà, người ta thường quây những mảnh vườn nhỏ trồng cây ăn quả, rau xanh …
Đến những làng bản người Cờ Lao thời điểm ngày hôm nay, nếu chỉ phát hiện đàn ông của dân tộc này thì ta cũng không phân biệt được nét riêng qua phục trang vì đa số họ mặc giống những dân tộc khác như quần đen, áo xẻ ngực, 4 túi … Riêng phục trang phái đẹp thì dù có biến hóa không ít tuy nhiên vẫn còn giữ được nét riêng của mình. Nhiều người cho rằng trước đây, phụ nữ Cờ Lao mặc váy tuy nhiên thực tiễn lúc bấy giờ thì đa phần phụ nữ Cờ Lao mặc quần, phối hợp với áo dài. áo của phụ nữ Cờ Lao là loại áo dài xẻ tà, cổ đứng, cài cúc bên nách phải. áo may dài quá đầu gối, trang trí những khoanh vải nhiều màu ở ống tay và phần trên của ngực áo. Đặc biệt, trong ngày cưới, chú rể bắt buộc mặc áo dài xanh như kiểu áo nữ và cuốn một tấm khăn đỏ qua người, cô dâu thì búi tócngược lên đỉnh đầu …
Người Cờ Lao rất tôn trong hôn nhân gia đình tốt đẹp, một vợ một chồng. Dù là cha mẹ gả hay tự nguyện lấy nhau thì những mái ấm gia đình Cờ Lao rất ít khi bỏ nhau. Với mái ấm gia đình hôn nhân gia đình bền chặt, những mái ấm gia đình người Cờ Lao sống cùng nhau nhiều thế hệ. Con cái sinh ra và lớn lên trong mái ấm gia đình và môi trường tự nhiên xã hội mà ở đó những phong tục, tập quán được pháp luật ngặt nghèo. Nhờ đó, những giá trị văn hoá truyền thống cuội nguồn của dân tộc được gìn giữ từ đời này sang đời khác .

Nói về tôn giáo của người Cờ Lao cũng có điểm khác biệt. Họ cho rằng chỉ có người, các loại gia súc và lúa, ngô mới có linh hồn. Mỗi người có 3 linh hồn. Sức khoẻ của con người tuỳ thuộc vào sự mạnh yếu của linh hồn. Khi linh hồn rời khỏi thể xác cũng có nghĩa là con người ta chết đi. Người Cờ Lao cũng tin rằng để linh hồn đến được với tổ tiên thì người ta không chỉ làm đám tang chôn cất mà còn phải tổ chức lễ ma khô sau đó.

Người cờ Lao được xếp vào nhóm ngôn từ Ka-Đai. Tuy nhiên do địa phận cư trú khác nhau mà ngôn từ của những nhóm Cờ Lao đã hình thành những phương ngữ khá phức tạp. Do sinh sống thân mật với nhau nên lời nói của nhóm Cờ Lao Xanh và Cờ Lao Trắngđã hoà vào nhau. Trái lại, nhóm Cờ Lao Đỏ ở Hoàng Su Phì có thổ ngữ riêng và việc tiếp xúc giữa những nhóm gặp khó khăn vất vả. Có thể nói, ngôn từ của dân tộc này vẫn chưa được chăm sóc điều tra và nghiên cứu một cách đúng mức .
Cùng với ngôn từ thì vốn văn hoá dân gian của dân tộc Cờ Lao cũng đang cần liên tục được điều tra và nghiên cứu, tìm hiểu và khám phá một cách chuyên nghiệp và bài bản mạng lưới hệ thống. Qua đó, giúp đồng bào lưu giữ những giá trị văn hoá truyền thống cuội nguồn của mình bằng văn bản. Đồng thời, ra mắt đến mọi người những nét đẹp văn hoá của đồng bào, góp thêm phần làm giàu thêm nền văn hoá quốc gia ta vốn đã đa dạng chủng loại và phong phú .

Source: thucanh.vn
Category: Mèo Cảnh