Giải phẫu học – Wikipedia tiếng Việt

Giải phẫu học (tiếng Anh: anatomy, lấy từ tiếng Hy Lạp là anatomē, nghĩa là “mổ xẻ”) là một trong các phân ngành của sinh học, liên quan đến nghiên cứu hình thái và cấu tạo của cơ thể sinh vật.[1] Giải phẫu học cũng là một nhánh trong khoa học tự nhiên đi sâu vào tổ chức cấu trúc trong các sinh vật sống. Đây là một bộ môn khoa học lâu đời với nguồn gốc có từ tận thời Tiền sử.[2] Phân ngành này vốn gắn liền với các ngành khác như sinh học phát triển, phôi học, giải phẫu so sánh, sinh học tiến hóa và phát sinh chủng loại học,[3] vì thông qua giải phẫu, ta có thể quan sát những biến đổi về cấu trúc trong một khoảng thời gian ngắn (như sự phát triển của phôi) hoặc rất dài (như trong tiến hóa). Trong khi giải phẫu học nghiên cứu về cấu trúc thì sinh lý học nghiên cứu về chức năng của sinh vật cũng như các cơ quan, vì vậy, hai bộ môn này tạo thành một cặp liên ngành trong khoa học tự nhiên và thường được nghiên cứu cùng nhau. Giải phẫu người là một trong những ngành khoa học cơ bản thiết yếu được áp dụng trong y học.[4]

Các ngành của giải phẫu hoàn toàn có thể được chia thành giải phẫu vĩ mô và giải phẫu vi mô. Giải phẫu vĩ mô hay giải phẫu thô là nghiên cứu và điều tra những bộ phận khung hình của động vật hoang dã chỉ với mắt thường. Giải phẫu vĩ mô cũng gồm có những nhánh của giải phẫu vẻ bên ngoài. Giải phẫu vi mô hay giải phẫu hiển vi lại sử dụng những dụng cụ quang học tương hỗ để điều tra và nghiên cứu những mô từ những cấu trúc khác nhau, được gọi là mô học, và cả trong nghiên cứu và điều tra tế bào .

Lịch sử giải phẫu học được đặc trưng bởi sự hiểu biết ngày càng tiến bộ về cấu trúc và chức năng của các cơ quan trên cơ thể con người. Các phương pháp sử dụng để giải phẫu cũng có những bước tiến đáng kể: từ chỉ phẫu tích thô xác động vật, ngày nay, ta sử dụng các kỹ thuật hình ảnh y học tiên tiến như X-quang, siêu âm và chụp cộng hưởng từ để nghiên cứu.

Từ “anatomy” (giải phẫu) trong tiếng Anh có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp anatomē nghĩa là “mổ xẻ”. Về từ nguyên, ἀνατέμνω (anatémnō, nghĩa là “Tôi cắt tách và mở ra”), trong đó ἀνά (aná, “tách”), và τέμνω (témnō, “tôi cắt”).[5] Giải phẫu học là bộ môn nghiên cứu khoa học về các hệ thống, cơ quan và mô của sinh vật. Giải phẫu học mô tả hình dạng và vị trí của các bộ phận khác nhau, “thành phần” cấu tạo nên bộ phận đó cũng như mối quan hệ giữa các bộ phận đó với các bộ phận khác. Đây là bộ môn khá đặc thù nếu so sánh với sinh lý học và hóa sinh, là hai bộ môn lần lượt nghiên cứu về chức năng cũng như các quá trình hóa học của một bộ phận nào đó. Ví dụ, một nhà giải phẫu sẽ quan tâm đến hình dạng, kích thước, vị trí, cấu trúc, nguồn cung máu và các dây thần kinh của một cơ quan, chẳng hạn như gan; trong khi đó, một nhà sinh lý học lại quan tâm đến việc tiết mật, vai trò của gan trong dinh dưỡng và điều hòa các chức năng cơ thể.[7]

Giải phẫu học được chia thành 1 số ít phân ngành nhỏ hơn như giải phẫu vĩ mô ( giải phẫu thô ) và giải phẫu vi mô ( giải phẫu hiển vi ). [ 8 ] Giải phẫu vĩ mô điều tra và nghiên cứu về những cấu trúc đủ lớn để hoàn toàn có thể thấy bằng mắt thường. Giải phẫu mặt phẳng cũng được xếp vào giải phẫu vĩ mô, phân ngành này chuyên điều tra và nghiên cứu những đặc thù khung hình hoàn toàn có thể nhìn thấy ở bên ngoài mà không mổ vào bên trong. Giải phẫu vi mô ( bộ môn mô-phôi ) là điều tra và nghiên cứu về những cấu trúc ở Lever hiển vi. Mô học ( nghiên cứu và điều tra về mô ) và phôi học ( nghiên cứu và điều tra về phôi ) cũng được xếp vào nhóm ngành này. [ 3 ]Giải phẫu hoàn toàn có thể được nghiên cứu và điều tra bằng cả chiêu thức xâm lấn và không xâm lấn với mục tiêu là thu được thông tin về cấu trúc và tổ chức triển khai của những cơ quan và mạng lưới hệ thống. [ 3 ] Phương pháp được sử dụng hoàn toàn có thể kể đến như phẫu tích ( hay phẫu thuật ), tức là ta sẽ ” mở ” khung hình sinh vật và điều tra và nghiên cứu những cơ quan. Một giải pháp khác là nội soi, sử dụng một dụng cụ có gắn máy quay và đưa vào khung hình qua một vết mổ nhỏ, những hình ảnh thu được sẽ cho ta thông tin về những cơ quan nội tạng cũng như những cấu trúc khác. Chụp động mạch bằng tia X hoặc chụp mạch cộng hưởng từ là chiêu thức để thu được hình ảnh cho những mạch máu. [ 9 ] [ 10 ] [ 11 ] [ 12 ]

Thuật ngữ “giải phẫu” thường được dùng để chỉ giải phẫu người. Tuy nhiên, về cơ bản thì các loài khác trong giới Động vật cũng có các cấu trúc và mô tương tự như chúng ta, vì vậy, “giải phẫu” còn có thể muốn đề cập đến giải phẫu các loài động vật nói chung. Thuật ngữ “giải phẫu động vật” (zootomy) đôi khi cũng được sử dụng để chỉ riêng việc giải phẫu các động vật không phải người. Cấu trúc và mô của thực vật có bản chất không giống như động vật và chúng được nghiên cứu trong bộ môn khác là giải phẫu thực vật.[7]

Mô động vật hoang dã[sửa|sửa mã nguồn]

Thiết đồ cắt của một tế bào động vật hoang dã ( có cả lông roi )Giới Động vật gồm những sinh vật đa bào, sống dị dưỡng và hoàn toàn có thể hoạt động ( dù trong tiến hóa, một số ít loài đã không còn năng lực này, ví dụ điển hình như sinh vật biển ). Hầu hết những động vật hoang dã có khung hình được biệt hóa thành những mô riêng không liên quan gì đến nhau, những động vật hoang dã này còn được gọi là eumetazoa. Chúng có một khoang tiêu hóa nằm trong khung hình, với một hoặc hai lỗ mở ra ngoài ; giao tử được tạo ra tại cơ quan sinh dục đa bào và có tiến trình phôi nang trong quy trình tăng trưởng từ hợp tử của mình. Lưu ý, ngành Thân lỗ ( ví dụ điển hình như bọt biển ) không được xếp vào giới Động vật, do chúng có những tế bào chưa được biệt hóa. [ 13 ]Không giống như tế bào thực vật, tế bào động vật hoang dã không có thành tế bào hay lục lạp. Nếu tế bào động vật hoang dã có không bào thì bào quan này có số lượng nhiều hơn nhưng size lại nhỏ hơn so với ở thực vật. Các mô khung hình gồm có nhiều loại tế bào, tính cả những loại tế bào được tìm thấy ở cơ, dây thần kinh và da. Mỗi loại tế bào thường có đủ ba thành phần chính : màng tế bào ( cấu tạo từ phospholipid ), tế bào chất và nhân. Tất cả những tế bào khác nhau của động vật hoang dã đều có nguồn gốc từ lá phôi. Động vật không xương sống với cấu trúc đơn thuần tăng trưởng từ phôi hai lá ( gồm lá phôi ngoài và lá phôi trong ). Động vật phức tạp hơn lại có cấu trúc và cơ quan được hình thành từ phôi ba lá. Tất cả mô và cơ quan của những động vật hoang dã này đều có nguồn gốc từ ba lá phôi, gồm : lá phôi ngoài, lá phôi giữa và lá phôi trong. [ 14 ]Mô động vật hoang dã hoàn toàn có thể được nhóm thành bốn loại cơ bản : mô link, biểu mô, mô cơ và mô thần kinh .

Mô link[sửa|sửa mã nguồn]

Mô link có dạng sợi và được tạo thành từ những tế bào nằm rải rác trên phần vô cơ gọi là chất nền ngoại bào. Mô link tạo hình cho những cơ quan và giữ chúng đúng vị trí. Các loại mô link chính gồm có mô link lỏng, mô mỡ, mô link sợi, sụn và xương. Chất nền ngoại bào chứa những protein, loại protein đa phần và phong phú và đa dạng nhất là collagen. Collagen đóng vai trò chính trong việc tổ chức triển khai và duy trì những mô. Chất nền ngoại bào hoàn toàn có thể được đổi khác để tạo thành xương giúp nâng đỡ và bảo vệ khung hình. Bộ xương ngoài là lớp bảo vệ dày và cứng bên ngoài khung hình động vật hoang dã. Lớp bảo vệ này hoàn toàn có thể được làm cứng bằng cách khoáng hóa chất nền, như ở động vật hoang dã giáp xác hoặc bằng cách đan chéo chéo protein, như ở côn trùng nhỏ. Bộ xương trong ở bên trong khung hình và xuất hiện ở tổng thể những loài động vật hoang dã bậc cao và 1 số ít ở động vật hoang dã bậc thấp. [ 14 ]

Biểu mô hay mô biểu bì gồm các tế bào được xếp ken chặt với nhau, liên kết với nhau bởi các phân tử kết dính tế bào. Khoảng không gian giữa các tế bào với nhau là rất nhỏ. Các tế bào của biểu mô có thể có dạng dẹt (giống gạch lát sàn nhà), dạng khối (giống viên xúc xắc) hoặc dạng cột (giống hình viên gạch). Các tế bào này được xếp trên phiến nền (basal lamina). Phiến nền là lớp phía trên của lớp màng nền, còn lớp phía dưới của màng nền là phiến lưới.[15] Phiến lưới nằm cạnh mô liên kết trong chất nền ngoại bào được tiết ra bởi tế bào biểu mô.[16] Có nhiều loại biểu mô khác nhau, mỗi loại được biến đổi để phù hợp với chức năng cụ thể. Chẳng hạn, đường hô hấp được lót bởi một loại biểu mô có các lông rung; các tế bào biểu mô với các lông siêu nhỏ (còn gọi là riềm bàn chải) lót ở ruột non và biểu mô lót trong ruột già có các lông ruột. Da, lớp phủ bên ngoài cơ thể ở động vật có xương sống, được cấu tạo nhiều lớp biểu mô dẹt với phần bên ngoài được sừng hóa. Tế bào sừng chiếm tới 95% tổng số tế bào trong da.[17] Các tế bào biểu mô ở phía mặt bên ngoài của cơ thể thường tiết ra chất nền ngoại bào. Ở các động vật đơn giản, chất nền chỉ là một lớp glycoprotein.[14] Ở những động vật tiến hóa hơn, nhiều tuyến được hình thành từ các tế bào biểu mô.[18]

Các tế bào cơ hợp lại thành mô hoạt động giải trí theo phương pháp co rút. Mô cơ có tính năng tạo ra lực, hình thành cử động hoặc hoạt động những cơ quan nội tạng. Cơ được hình thành từ những sợi tơ cơ, gồm ba loại : cơ vân ( hay cơ xương ), cơ trơn và cơ tim. Cơ trơn là những tế bào cơ lê dài thành hình thoi, không có khía vân ngang khi kiểm tra bằng kính hiển vi. Loại cơ này co chậm và yếu nhưng nhưng duy trì sự co lâu hơn. Cơ trơn được tìm thấy trong những cơ quan như xúc tu hải quỳ và thành khung hình của hải sâm. Cơ vân có năng lực co lại nhanh, mạnh nhưng chỉ trong một thời hạn hạn chế nhất định. Loại cơ này được tìm thấy trong những cơ hàm. Ở động vật hoang dã bậc cao, cơ vân Open thành bó, bám vào xương để gây hoạt động và cơ thường được sắp xếp theo dạng đôi một đối kháng. Cơ trơn được tìm thấy trong những thành của tử cung, bàng quang, ruột, dạ dày, thực quản, đường thở và mạch máu. Cơ tim chỉ có ở tim, thực thi co bóp và bơm máu đi khắp khung hình. [ 19 ]

Mô thần kinh[sửa|sửa mã nguồn]

Mô thần kinh gồm các tế bào thần kinh (nơron) và các tế bào thần kinh đệm (thần kinh giao). Ở một số động vật biển hình thái đối xứng có khả năng di chuyển chậm như các động vật thuộc ngành Sứa lược và ngành Thích ty bào (bao gồm hải quỳ và sứa), thần kinh có dạng mạng lưới thần kinh. Ở hầu hết các động vật, dây thần kinh được hợp lại thành bó. Ở động vật bậc thấp, tế bào thần kinh thụ thể trong thành cơ thể gây ra phản ứng cục bộ với một kích thích. Ở động vật phức tạp hơn, các tế bào thụ thể chuyên biệt như hóa thụ thể (chemoreceptor) và quang thụ thể (photoreceptor) tập hợp lại và truyền đạt thông tin dọc theo mạng lưới thần kinh đến các vùng khác của cơ thể sinh vật. Các tế bào thần kinh kết nối với nhau trong hạch thần kinh.[20] Ở động vật bậc cao, các thụ thể chuyên biệt là cơ sở của các cơ quan tiếp nhận cảm giác. Các loài này còn có cả hệ thần kinh trung ương (não và tủy sống) và hệ thần kinh ngoại biên. Hệ thần kinh ngoại biên gồm nhánh cảm giác: làm nhiệm vụ truyền thông tin từ cơ quan cảm giác khi tiếp nhận kích thích từ môi trường và nhánh vận động giúp chi phối vận động cho cơ quan đích, trả lời các kích thích đó.[21][22] Hệ thần kinh ngoại biên được chia thành hệ thần kinh soma truyền cảm giác và kiểm soát cơ vân, và hệ thần kinh tự chủ kiểm soát không ý thức hoạt động cơ trơn, một số tuyến, nội tạng, bao gồm dạ dày.[23]

Giải phẫu động vật hoang dã có xương sống[sửa|sửa mã nguồn]

Tất cả những động vật hoang dã có xương sống có một cấu trúc khung hình khá giống nhau, đặc biệt quan trọng là trong quy trình tiến độ phôi thai : những động vật hoang dã đều hình thành dây sống, thừng nguyên sống, ống thần kinh, cung họng và đuôi phía sau hậu môn. Tủy sống được cột sống bảo vệ, nằm phía trên thừng nguyên sống và phía sau ống tiêu hóa. [ 24 ] Mô thần kinh có nguồn gốc từ lớp ngoại bì, mô link có nguồn gốc từ trung bì và ruột có nguồn gốc từ nội bì. Ở phía sau cùng là đoạn đuôi, liên tục với tủy sống nhưng không liên tục với ruột. Miệng nằm ở mặt trước còn hậu môn ở mặt sau, vị trí dưới đuôi. [ 25 ] Một trong những đặc thù quan trọng của động vật hoang dã có xương sống là có sự hình thành, tăng trưởng cột sống và phân đoạn thành những đốt sống. Ở hầu hết những loài động vật hoang dã có xương sống, thừng nguyên sống tăng trưởng thành nhân tủy của đĩa gian đốt sống. Tuy nhiên, một số ít ít động vật hoang dã có xương sống ( họ Cá tầm và bộ Cá vây tay ) vẫn còn thừng nguyên sống đến khi trưởng thành. [ 26 ] Động vật có quai hàm có đặc thù tiêu giản phần phụ ( vây, chân ). Các chi của động vật hoang dã có xương sống là những cơ quan tương đương vì cấu trúc xương có những nét giống nhau và được thừa kế từ một tổ tiên chung. Nhà tự nhiên học Charles Darwin đã dựa vào kim chỉ nan này để củng cố thuyết tiến hóa của mình. [ 27 ]

Giải phẫu cá[sửa|sửa mã nguồn]

Sơ đầu cấu tạo trong của cáCơ thể cá được chia thành ba phần : đầu, thân và đuôi. Sự phân loại này đôi khi không hề xác lập bằng hình dạng bên ngoài. Bộ xương là cấu trúc nâng đỡ bên trong khung hình cá, hoàn toàn có thể là sụn ( so với lớp cá sụn ) hoặc xương ( trong liên lớp cá xương ). Thành phần chính của bộ xương cá là cột sống, gồm những đốt sống khớp có khối lượng nhẹ tiếp nối với nhau can đảm và mạnh mẽ. Xương sườn gắn với cột sống. Cá không có chi hoặc chi bị tiêu giản. Vây cá tiếp nối đuôi nhau xương sống hoặc gai mềm gọi là vây tia. Vây đuôi không có liên kết trực tiếp với cột sống mà được những cơ thân mình tương hỗ hoạt động giải trí. [ 28 ] Tim cá có hai ngăn, bơm máu đến mặt phẳng hô hấp của mang và khắp khung hình theo hệ tuần hoàn. [ 29 ] Mắt được kiểm soát và điều chỉnh để thích nghi với hoạt động giải trí nhìn dưới nước nhưng có tầm nhìn hạn chế. Cá chỉ có tai trong, không có tai ngoài hoặc tai giữa. Các rung động với tần số thấp được tiếp đón bởi một mạng lưới hệ thống cơ quan cảm xúc chạy dọc theo phía bên khung hình, giúp khung hình phản ứng lại những hoạt động gần đó và sự đổi khác áp lực đè nén nước. [ 28 ]Cá mập và cá đuối là những loài cá cơ sở trong cây phát sinh chủng loại với nhiều đặc thù giải phẫu nguyên thủy tựa như như những loài cá cổ đại. Bộ xương cấu tạo từ sụn. Cơ thể có khuynh hướng phẳng dẹt, thường có năm cặp mang và một miệng lớn ở vị trí mặt dưới của vùng đầu. Da được bao trùm bởi những vây tia hình tấm riêng không liên quan gì đến nhau. Cá có lỗ huyệt, nơi đường tiết niệu và bộ phận sinh dục được thể hiện, nhưng không có bong bóng cá. Cá sụn sản xuất một số lượng nhỏ trứng có size lớn, có lòng đỏ. Một số loài có phương pháp sinh sản noãn thai sinh ( con non tăng trưởng bên trong khung hình mẹ ) nhưng 1 số ít khác lại đẻ trứng. [ 30 ]Cá xương cho thấy những đặc thù giải phẫu mang tính ” dẫn xuất ” hơn, tức là có nhiều biến hóa lớn mang tính tiến hóa từ những bộ phận trên khung hình cá cổ đại. Chúng có bộ xương làm từ xương thật, khung hình có khuynh hướng phẳng theo chiều hai bên, có năm cặp mang được bảo vệ bởi một nắp mang, miệng ở gần mũi. Da cá được phủ bọc nhờ những lớp vảy xếp chồng lên nhau. Cá xương có bong bóng cá giúp khung hình duy trì độ sâu không đổi trong cột nước, nhưng không có lỗ huyệt. Cá xương tưới ra lượng lớn trứng kích cỡ bé, lòng đỏ nhỏ vào cột nước. [ 30 ]

Giải phẫu lưỡng cư[sửa|sửa mã nguồn]

Khoang miệng phình to là đặc trưng của ếch khi hô hấp. Chúng cũng hoàn toàn có thể dùng chính sách hô hấp này để tạo nên những tiếng kêu lớn .Động vật lưỡng cư là một lớp động vật hoang dã gồm có ếch, kỳ nhông và lưỡng cư không chân ( caecilian ). Đây là nhóm những động vật hoang dã có tứ chi, nhưng những loài lưỡng cư không chân và một vài loài kỳ nhông lại không có hoặc tiêu giảm size của chân. Xương chính của những loài này rỗng, nhẹ và được hóa cốt ( làm chắc ) trọn vẹn ; những đốt sống của chúng được lồng ghép với nhau và có những mối nối đốt sống. Xương sườn của động vật hoang dã lưỡng cư thường ngắn và hoàn toàn có thể được hợp nhất với đốt sống. Hộp sọ của những loài này thì thường rộng và ngắn, và thường không được làm cứng trọn vẹn. Da của chúng chứa ít keratin và không có vảy, nhưng lại chứa nhiều tuyến nhầy và ở 1 số ít loài là những tuyến chất độc. Tim của động vật hoang dã lưỡng cư có ba ngăn, hai tâm nhĩ và một tâm thất. Chúng cũng có bàng quang và chất thải chứa nitơ được bài tiết hầu hết dưới dạng urê. Động vật lưỡng cư thở bằng giải pháp gọi là bơm khoang miệng : tiên phong, nhờ sự phối hợp của những cơ, không khí sẽ được hút qua lỗ mũi vào khu vực khoang miệng, những lỗ này sau đó được đóng lại và không khí được dồn xuống phổi nhờ quy trình co của cơ cổ họng. [ 31 ] Chính nhờ cách thở này, một số ít con ếch đực hoàn toàn có thể tạo ra những tiếng kêu to rất đặc trưng, như ta hay nghe thấy vào mùa hè, bằng cách hít vào nhiều lần và không thở ra. [ 32 ] Bên cạnh cách thở bằng phổi, lưỡng cư cũng hoàn toàn có thể trao đổi khí qua da với điều kiện kèm theo là da phải luôn được giữ ẩm. [ 33 ]Ở ếch, xương chậu của chúng rất khỏe và chân sau dài và mạnh hơn nhiều so với chân trước. Bàn chân chúng có bốn hoặc năm ngón và những ngón chân thường có màng để bơi hoặc có màng hút để leo trèo. Ếch có đôi mắt to và không có đuôi. Kỳ giông thì có ngoại hình khá giống với thằn lằn ; chân của chúng ngắn và được sắp xếp lệch, bụng của những loài này thì thõng xuống gần hoặc tiếp xúc với mặt đất và chúng có một cái đuôi dài. Lưỡng cư không chân có vẻ bên ngoài trông giống như giun đất và không có chi. Chúng đào hang bằng cách co những vùng cơ dọc theo khung hình và chúng bơi bằng cách trườn khung hình từ bên này sang bên kia. [ 34 ]

Giải phẫu bò sát[sửa|sửa mã nguồn]

Động vật bò sát là một lớp động vật bao gồm rùa, sphenodon, thằn lằn, rắn và cá sấu. Nhóm các loài này có bốn chân, nhưng rắn và một vài loài thằn lằn lại không có hoặc đã tiêu giảm kích thích chi đi rất nhiều. Xương của chúng được hóa cốt tốt hơn và xương của chúng cũng khỏe hơn xương của động vật lưỡng cư. Răng những loài này có hình nón và kích thước nhìn chung là khá đồng nhất. Các tế bào bề mặt của lớp biểu bì được biến đổi thành vảy sừng, tạo nên một lớp chống thấm cho cơ thể. Bò sát không thể sử dụng da để hô hấp như động vật lưỡng cư, bù lại, chúng có hệ hô hấp hiệu quả hơn để hút không khí vào phổi bằng cách mở rộng thành ngực. Tim của bò sát khá giống với lưỡng cư nhưng có thêm một vách ngăn giúp phân tách dòng máu giàu oxy và máu nghèo oxy hiệu quả hơn. Hệ thống sinh sản đã phát triển theo hướng thụ tinh trong, cơ quan sinh sản cũng có mặt ở hầu hết các loài. Trứng của chúng được bao quanh bởi một lớp màng ối giúp giữ ẩm. Bò sát thường đẻ trứng trên đất liền, một số loài thì sinh sản theo hình thức noãn thai sinh (tức là trứng đã nở thành thai trước khi đẻ). Các loài này có bàng quang nhỏ và dạng chất thải nitơ được bài tiết là axit uric.[35]

Một con thằn lằn Burton. Những loài thằn lằn không chân rất dễ nhầm với rắn nếu chỉ nhìn vào ngoại hình thường thì .Rùa là nhóm loài điển hình nổi bật với bộ ” áo giáp ” bảo vệ của mình. Cơ thể rùa được bọc bởi một lớp mai sừng ở trên và một tấm giáp phía dưới, cả hai đều cứng và không linh động. Những phiến bảo vệ này được hình thành từ những tấm xương gắn với lớp hạ bì, được bao trùm bởi những lớp sừng và được hợp nhất một phần với xương sườn và cột sống. Cổ của rùa khá dài và linh động, đầu và chân của chúng đều hoàn toàn có thể rụt lại vào trong vỏ. Rùa là loài ăn thực vật, cấu trúc răng bò sát nổi bật đã được thay bằng những phiến sắc nhọn, không nhẵn. Ở những loài rùa sống dưới nước, chân trước đã được biến hóa thành chân chèo. [ 36 ]

Sphenodon có ngoại hình trông giống như thằn lằn nhưng tổ tiên của hai chi này tách ra từ kỷ Tam Điệp. Sphenodon puncatus là loài duy nhất thuộc chi này tồn tại. Hộp sọ của chúng có hai lỗ mở (fenestrae) nằm ở hai bên đầu và hàm gắn chặt vào hộp sọ. Khi nhai, một hàng răng ở hàm dưới khớp với hai hàng răng ở hàm trên. Răng chỉ đơn thuần cấu tạo từ xương xuyên qua hàm, có thể bị mài mòn. So với các loài bò sát khác, não và tim của chúng kém tiến hóa hơn và phổi có một buồng duy nhất, không có phế quản. Sphenodon có một mắt giữa nằm trên trán, rất phát triển.[36]

Trong ảnh là một con trăn đá châu Phi đang nuốt một con linh dương. Nhờ vào cấu trúc xương và cơ hàm đặc biệt, miệng của 1 số ít loài rắn hoàn toàn có thể lan rộng ra một cách rất đáng kinh ngạc .Thằn lằn có hộp sọ với chỉ một hành lang cửa số ở mỗi bên, thanh xương bên dưới của hành lang cửa số thứ hai đã bị tiêu biến. Điều này làm cho hàm của chúng linh động hơn và cũng được cho phép thằn lằn mở miệng rộng hơn. Thằn lằn hầu hết vận động và di chuyển theo kiểu bốn chân : thân mình của chúng được giữ trên mặt đất bằng những chiếc chân ngắn, hướng ra ngoài. Tuy nhiên cũng có 1 số ít loài thằn lằn không có chi và trông giống như rắn. Thằn lằn sở hữu mí mắt linh động, có Open màng nhĩ và 1 số ít loài có mắt giữa. [ 36 ]Rắn có họ hàng thân thiện với thằn lằn, hai nhánh này đã tách ra từ cùng dòng tổ tiên chung từ kỷ Phấn trắng, và vì vậy nên chúng có chung nhiều đặc thù giống nhau. Bộ xương chúng được cấu thành từ một hộp sọ, xương móng, cột sống và xương sườn, một số ít loài còn giữ lại vết tích của xương chậu và những chi phía sau dưới dạng ” móng ” xương chậu. Thanh xương bên dưới hành lang cửa số thứ hai cũng đã bị tiêu biến, điều này làm cho hàm rắn có độ linh động cực cao và được cho phép chúng nuốt trọn con mồi. Rắn không có mí mắt cử động được, thay vào đó, mắt của chúng được phủ bởi lớp vảy trong suốt, như một chiếc ” kính mắt ” vậy. Rắn không có màng nhĩ nhưng hoàn toàn có thể phát hiện những rung động mặt đất qua xương sọ. Khá đặc biệt quan trọng, lưỡi của rắn được sử dụng với vai trò cơ quan để ” nếm ” và ” đánh hơi ” ( và chính thế cho nên mà rắn thường thè lưỡi vào không khí [ 32 ] ). Một số loài còn có những lỗ cảm quan trên đầu được cho phép chúng xác định nhiệt phát ra từ những con mồi máu nóng. [ 37 ]Cá sấu là một loài bò sát lớn, sống ở dưới nước trũng, có mõm dài và một số lượng lớn răng. Đầu và thân của chúng khá dẹt theo mặt lưng-bụng và đuôi được nén ngang. Chúng sẽ quẫy đuôi từ bên này sang bên kia để tạo lực đẩy khi bơi. Các vảy cứng, được sừng hóa, tạo thành một lớp áo giáp bảo vệ khung hình, một số ít vảy cũng được hợp nhất với hộp sọ. Lỗ mũi, mắt và tai được nâng lên phía trên cái đầu dẹt của chúng, được cho phép những cơ quan này ở trên mặt nước khi cá sấu nổi. Các van sẽ bít kín lỗ mũi và tai khi chúng lặn xuống nước. Không giống như những loài bò sát khác, cá sấu có tim với bốn ngăn, khiến cho máu giàu oxy và máu nghèo oxy được tách biệt và không bị trộn lẫn. [ 38 ]

Giải phẫu chim[sửa|sửa mã nguồn]

Chim là động vật hoang dã bốn chi, chi sau sử dụng để đi hoặc nhảy, chi trước là đôi cánh phủ đầy lông, thích nghi cho hoạt động giải trí bay. Chim là loài hằng nhiệt, có vận tốc chuyển hóa cơ bản cao, hệ xương nhẹ và hệ cơ can đảm và mạnh mẽ. Xương dài mỏng dính, rỗng và rất nhẹ. Túi khí lan rộng ra từ phổi lan tới vùng TT một số ít xương. Xương ức rộng và thường có cựa và những đốt sống cùng hợp nhất. Chim không có răng. Hàm hẹp, tiến hóa thành mỏ có chất sừng. Đôi mắt tương đối lớn, đặc biệt quan trọng là ở những loài sống về đêm như cú. [ 39 ]Lớp biểu bì tăng trưởng thành lông vũ. Lông bay lớn mọc trên cánh và đuôi. Lông viền bao trùm mặt phẳng khung hình chim. Lông mịn Open trên chim non và dưới lông vũ của chim vận động và di chuyển nước. Tuyến da duy nhất của chim là tuyến phao câu, tiết ra chất nhờn giúp lông không thấm nước khi chim rỉa lông. Chân có vảy, bàn chân và móng vuốt có ở trên đầu những ngón chân. [ 39 ]

Giải phẫu thú[sửa|sửa mã nguồn]

Đặc điểm giải phẫu động vật hoang dã có vú là sự Open của tuyến vú, và mạng lưới hệ thống giác quan rất tăng trưởng .Thú có vú là lớp động vật hoang dã có xương sống phong phú về loài. Các loài sống đa phần trên cạn, một số ít loài sống dưới nước, một số ít loài tiến hóa để bay lượn. Thú có bốn chi, một số ít loài sống dưới nước không có chi hoặc chi tiến hóa thành vây, chi trước loài dơi đổi khác thành cánh. Chân của hầu hết những động vật hoang dã có vú ở dưới thân mình, giúp đứng vững trên mặt đất. Xương của động vật hoang dã có vú hóa sừng và răng được phủ bởi một lớp men răng. Răng bị rụng một lần ( răng sữa ) trong suốt cuộc sống của động vật hoang dã, tuy nhiên, loài thuộc bộ Cá voi không thay răng. Thú có vú có ba xương nhỏ trong tai giữa và ốc tai trong tai trong. Da thú có những tuyến mồ hôi. Tại một số ít vị trí trên khung hình, tuyến này được chuyên biệt hóa, ví dụ như tuyến vú, nơi sản xuất sữa nuôi con non. Thú có vú thở bằng phổi, được cơ hoành ngăn cách ngực với bụng tương hỗ hít không khí vào phổi. Tim thú có bốn ngăn, máu giàu oxi và máu nghèo oxi được ngăn cách riêng không liên quan gì đến nhau. Chất thải rắn được bài tiết đa phần dưới dạng phân urê. [ 40 ]

Thú có vú là động vật có màng ối, và hầu hết đều có phương thức sinh sản thai sinh. Riêng thú mỏ vịt và họ Tachyglossidae thì đẻ trứng. Hầu hết các động vật có vú đều có nhau thai, giúp thai nhi lấy dinh dưỡng từ cơ thể mẹ. Ngoại trừ thú có túi, giai đoạn bào thai thú có túi quá ngắn, con sinh ra tự tìm đến túi của mẹ, bám vào núm vú, lấy chất dinh dưỡng để hoàn thành sự phát triển.[40]

Giải phẫu người

Xem thêm: 🥇 Huấn luyện chó đi bằng 2 chân với những bước cơ bản tại nhà

[sửa|sửa mã nguồn]

Nhờ có size bộ não lớn, con người hoàn toàn có thể thực thi được những thao tác tay phức tạpCơ thể người tựa như những động vật hoang dã có vú khác. Người có đầu, cổ, thân ( gồm có ngực và bụng ), hai tay và hai chân .Nhìn chung, những sinh viên học những ngành tương quan đến sinh học, y học, trị liệu đều phải học giải phẫu học đại thể và giải phẫu học vi thể ( mô học ). Các tài liệu để học môn giải phẫu gồm có quy mô, xương, sách giáo khoa, thiết đồ, hình ảnh, bài giảng, atlas giải phẫu. Sinh viên tự học dưới sự hướng dẫn của giảng viên. Sinh viên y khoa nói chung cũng được thực tập giải phẫu qua việc tự mình phẫu tích ( hoặc quan sát giảng viên triển khai ) và lượng giá kiến thức và kỹ năng trên thi thể người hiến khuyến mãi ngay. Nghiên cứu về giải phẫu học vi thể ( mô học ) cần được thực tập trên những chế phẩm mô học ( những lát cắt mô ) quan sát dưới kính hiển vi. [ 41 ]Giải phẫu người, y sinh học di truyền, sinh lý học và hóa sinh y học là những môn khoa học y tế cơ bản, thường được dạy cho sinh viên y khoa trong năm tiên phong tại trường y của những vương quốc trên quốc tế. [ 42 ] Tại Nước Ta, giải phẫu người, y sinh học di truyền được học trong năm thứ nhất, còn sinh lý học và hóa sinh y học được học trong năm thứ hai. Đây là 4 môn cơ sở ngành, được lựa chọn để thi tuyển bác sĩ nội trú, đào tạo và giảng dạy sau đại học. [ 43 ]

Giải phẫu người được dạy theo định khu hoặc hệ thống; tức là thao tác nghiên cứu giải phẫu theo từng vùng khu trú, hoặc nghiên cứu dọc theo một hệ thống các cơ quan cụ thể, chẳng hạn như hệ thần kinh hoặc hệ hô hấp.[42] Một trong những quyển sách giáo khoa giải phẫu nổi tiếng nhất trên thế giới là quyển Gray’s Anatomy (Giải phẫu Gray), đã được sắp xếp lại từ cách trình bày theo giải phẫu hệ thống sang cách trình bày theo giải phẫu khu vực, phù hợp với phương pháp giảng dạy hiện đại.[44][45] Các bác sĩ, đặc biệt là phẫu thuật viên và bác sĩ làm việc trong một số chuyên khoa chẩn đoán, như mô bệnh học và X quang đều phải nắm rất vững về kiến thức môn giải phẫu học.[46]

Các nhà giải phẫu học được trường y hoặc bệnh viện giảng dạy tuyển dụng. Họ vừa tham gia giảng dạy giải phẫu cho sinh viên và học viên, vừa đi sâu nghiên cứu và điều tra một số ít mạng lưới hệ thống, cơ quan, mô hoặc tế bào nhất định. [ 46 ]

Giải phẫu động vật hoang dã không xương sống[sửa|sửa mã nguồn]

Động vật không xương sống là những sinh vật từ sinh vật nhân đơn bào đơn thuần nhất như trùng đế giày đến những động vật hoang dã đa bào phức tạp như bạch tuộc, tôm hùm và chuồn chuồn. Động vật không xương sống chiếm khoảng chừng 95 % tổng số những loài động vật hoang dã. Các tế bào động vật hoang dã nguyên sinh đơn bào có cấu trúc cơ bản giống như tế bào của động vật hoang dã đa bào, nhưng một số ít bào quan được chuyên biệt. Động vật nguyên sinh vận động và di chuyển bằng roi hoặc tiên mao hoặc vận động và di chuyển trải qua sự hình thành giả túc ( tay giả ), lấy thức ăn bằng hình thức thực bào. Năng lượng cũng hoàn toàn có thể được phân phối nhờ quang hợp và tế bào được tương hỗ bởi bộ xương trong hoặc bộ xương ngoài. Một số động vật hoang dã nguyên sinh hoàn toàn có thể hình thành tập đoàn lớn. [ 47 ]

Động vật đa bào là cá thể có tế bào phân hóa, giữ các chức năng chuyên biệt. Các loại mô của động vật đa bào cơ bản nhất là biểu mô và mô liên kết, cả hai đều có mặt trong hầu hết các động vật không xương sống. Bề mặt ngoài của lớp biểu bì hình thành từ các tế bào biểu mô và tiết ra một cấu trúc nền ngoại bào bảo vệ sinh vật. Bộ xương trong có nguồn gốc từ trung bì, có mặt trong ngành Da gai, Thân lỗ và một số Chân đầu. Bộ xương ngoài có nguồn gốc từ lớp ngoại bì, chứa kitin, xuất hiện ở Chân khớp (côn trùng, nhện, ve, tôm, cua). Calci cacbonat tạo thành vỏ của Thân mềm, Tay cuộn và một số họ Giun nhiều tơ; Silic dioxide tạo thành bộ xương ngoài của tảo silic và trùng tia.[48] Nhiều động vật không xương sống khác không có cấu trúc cứng nhưng lớp biểu bì tiết ra nhiều chất phủ bề mặt như tế bào dạng kim (pinacoderm, biểu bì bọt biển), lớp biểu bì gelatin của ngành Thích ty bào (polyp, hải quỳ, sứa) và lớp biểu bì collagen của ngành Giun đốt. Lớp biểu mô bên ngoài của một số loài có thể là tế bào cảm giác, tế bào tuyến và tế bào châm (cnydocyte), cũng có thể có các phần nhô ra như vi nhung mao, mao, tơ cứng, lông gai và mấu.[49]

Giải phẫu chân khớp[sửa|sửa mã nguồn]

Động vật Chân khớp là ngành lớn nhất trong giới động vật hoang dã với hơn một triệu loài động vật hoang dã không xương sống được biết đến. [ 50 ]Cơ thể của côn trùng nhỏ phân đốt, bên ngoài được bảo vệ bởi lớp vỏ cứng ( bộ xương ngoài ), có thành phẩn đa phần là kitin. Cơ thể được chia thành ba phần riêng không liên quan gì đến nhau : đầu, ngực và bụng. [ 51 ] Đầu thường có hai chiếc râu, một đôi mắt kép, một đến ba mắt đơn và miệng. Ngực có ba cặp chân, mỗi cặp phân đốt tạo nên ngực và một ( hoặc hai ) đôi cánh. Phần bụng có tới mười một phân đốt, chứa hệ tiêu hóa, hệ hô hấp, hệ bài tiết và hệ sinh dục. [ 52 ] Có sự độc lạ đáng kể trên những bộ phận khung hình, đặc biệt quan trọng là cánh, chân, râu và miệng giữa những loài, nguyên do là do sự thích nghi với môi trường tự nhiên. [ 53 ]

Nhện thuộc lớp Hình nhện, có bốn cặp chân; cơ thể được chia làm hai phân đốt: phần đầu ngực và phần bụng. Nhện không có cánh và râu. Miệng của nhện có dạng giống răng nanh (chelicerae) nối tiếp với tuyến nọc độc (hầu hết các loài nhện đều có nọc độc). Chúng có một cặp miệng trông giống như “chiếc kìm” (pedipalp) gắn liền với phần đầu ngực. “Chiếc kìm” này còn nằm trên các phân đoạn ở chân, có chức năng tương tự như các cơ quan nhận biết mùi vị của động vật khác. Ở nhện đực, cuối mỗi “chiếc kìm” là một chiếc ria sờ (cymbium) hình thìa có chức năng hỗ trợ cơ quan điều phối.[53]

Các ngành của giải phẫu[sửa|sửa mã nguồn]

Giải phẫu học tăng trưởng theo nhiều hướng và phân hóa thành nhiều ngành khác nhau :

Thời cổ đại[sửa|sửa mã nguồn]

Hình ảnh của tài liệu có nội dung giải phẫu thời cổ đạiNăm 1600 TCN, văn bản giấy cói Edwin Smith, một văn bản y học thời Ai Cập cổ đại, đã diễn đạt tim, mạch, gan, lách, thận, vùng dưới đồi, tử cung và bàng quang, trong đó có nhắc đến sự luân chuyển máu từ tim đến những mạch máu. Văn bản giấy cói Ebers ( khoảng chừng 1550 TCN ) là bài ” luận về trái tim “, trong đó có viết : mạch máu chở toàn bộ dịch lỏng đi và đến tổng thể những cơ quan trong khung hình. [ 55 ]Giải phẫu và sinh lý học Hy Lạp cổ đại đã trải qua nhiều đổi khác và văn minh lớn thời cổ đại. Theo thời hạn, hai ngành học ngày càng được lan rộng ra và tăng trưởng nhờ sự hiểu biết sâu rộng về những công dụng những cơ quan và cấu trúc trong khung hình. Các quan sát giải phẫu hiện tượng kỳ lạ khung hình người được triển khai đã góp thêm phần nâng cao hiểu biết về não, mắt, gan, cơ quan sinh dục và hệ thần kinh. [ 56 ]Thành phố Alexandria thời Ai Cập thuộc Hy Lạp cổ đại là bước khởi đầu cho sự tăng trưởng khoa học giải phẫu và sinh lý học. Alexandria không chỉ là thư viện lớn nhất tàng trữ những hồ sơ y tế và sách trên quốc tế trong thời Hy Lạp quản lý, mà còn là nơi ở của nhiều học viên y khoa và triết gia. Sự góp phần tuyệt vời trong nghành nghề dịch vụ nghệ thuật và thẩm mỹ và khoa học từ thời Ptolemy đã biến Alexandria trở thành một thành phố có nhiều thành tựu văn hóa truyền thống và khoa học, cạnh tranh đối đầu với những quốc gia thuộc Hy Lạp khác. [ 56 ]
Một số văn minh điển hình nổi bật nhất trong giải phẫu và sinh lý học Open ở Alexandria thời kỳ Hy Lạp hóa. [ 56 ] Herophilus và Erasistratus là hai trong số những nhà giải phẫu học và sinh lý học nổi tiếng nhất thế kỷ III. Hai bác sĩ này là người tiên phong triển khai phẫu tích khung hình người để nghiên cứu và điều tra y học. Họ cũng thực thi giải phẫu sinh thể trên tử thi tội phạm phán quyết, vốn bị coi là điều cấm kỵ cho đến thời kỳ Phục hưng. Herophilus được công nhận là người tiên phong triển khai phẫu tích có mạng lưới hệ thống. [ 57 ] Herophilus viết nhiều tác phẩm giải phẫu học, góp phần cho nhiều ngành giải phẫu và nhiều bộ môn khác trong y học. [ 58 ] Các tác phẩm đã phân loại mạng lưới hệ thống xung, phát hiện ra những động mạch của người có thành dày hơn tĩnh mạch và tâm nhĩ là một phần của tim. Kiến thức khung hình người của Herophilus đã phân phối kiến thức và kỹ năng cơ bản quan trọng để khám phá về não, mắt, gan, cơ quan sinh dục, hệ thần kinh và đặc trưng bệnh của khung hình. [ 59 ] Erasistratus diễn đạt đúng mực cấu trúc của não, gồm có những khoang và màng, và phân biệt giữa đại não và tiểu não. [ 60 ] Trong quy trình điều tra và nghiên cứu tại Alexandria, Erasistratus đặc biệt quan trọng chăm sóc đến những điều tra và nghiên cứu về hệ tuần hoàn và hệ thần kinh. Ông phân biệt được dây thần kinh cảm xúc và hoạt động trong khung hình người và tin rằng không khí hít vào sẽ đi vào phổi và tim, sau đó được luân chuyển khắp khung hình. Ông phân biệt động mạch và tĩnh mạch : động mạch mang khí còn tĩnh mạch mang máu từ tim đi khắp khung hình. Erasistratus cũng đặt tên và diễn đạt công dụng của biểu mô và van tim, trong đó có cả van ba lá. [ 61 ] Thế kỷ III, những bác sĩ Hy Lạp đã hoàn toàn có thể phân biệt dây thần kinh với mạch máu, gân [ 62 ] và phát hiện chúng hoàn toàn có thể truyền xung động thần kinh. [ 56 ] Herophilus đã phát hiện tổn thương thần kinh hoạt động gây tê liệt. [ 56 ] Herophilus khám phá và đặt tên màng não và những não thất, mối quan hệ giữa tiểu não và đại não và nhận ra rằng não bộ là ” cái nôi của trí tuệ “, phủ nhận quan điểm não chỉ là ” buồng làm lạnh ” của Aristotles. [ 63 ] Herophilus miêu tả những dây thần kinh sọ như thần kinh mắt, thần kinh vận nhãn, nhánh hoạt động của thần kinh sinh ba, thần kinh mặt, thần kinh tiền đình – ốc tai và thần kinh hạ thiệt. [ 64 ]
Một bản minh họa giải phẫu ( thế kỷ XIII )Thế kỷ III ghi lại bước nhảy vọt trong điều tra và nghiên cứu về hệ tiêu hóa và hệ sinh sản. Herophilus đã tò mò và diễn đạt đặc thù của những tuyến nước bọt, ruột non và gan. Ông cho rằng tử cung là một cơ quan rỗng và ông miêu tả buồng trứng và ống cổ tử cung. Ông phát hiện ra rằng tinh trùng được sản xuất ở tinh hoàn và là ông người tiên phong xác lập vị trí tuyến tiền liệt. [ 64 ]

Giải phẫu cơ và xương được mô tả trong cuốn Hippoc Corpus, một công trình y học Hy Lạp cổ đại do tác giả vô danh soạn thảo.[65] Aristotle mô tả giải phẫu động vật có xương sống dựa trên thao tác phẫu tích động vật. Praxagoras tìm ra sự khác biệt giữa động mạch và tĩnh mạch. Ở thế kỷ IV trước Công nguyên, Herophilos và Erasistratus đưa ra những mô tả giải phẫu chính xác hơn nhờ vào giải phẫu sinh thể các thi thể tội phạm ở Alexandria trong triều đại nhà Ptolemaios.[66][67]

Vào thế kỷ II tại thành phố Pergamon, nhà giải phẫu học, bác sĩ lâm sàng, nhà văn và nhà triết học Galen đã viết bài luận văn có chủ đề giải phẫu. Bài luận văn này có sức tác động ảnh hưởng to lớn cho nền y học thời cổ đại. [ 68 ] Ông biên soạn những kỹ năng và kiến thức hiện có và điều tra và nghiên cứu giải phẫu trải qua phẫu tích động vật hoang dã. [ 69 ] Ông là một trong những nhà sinh lý học thực nghiệm tiên phong nhờ những thí nghiệm giải phẫu sinh thể trên động vật hoang dã. Các bức vẽ của Galen, hầu hết dựa trên giải phẫu chó, trở thành sách giáo khoa giải phẫu duy nhất trong một nghìn năm. Các bác sĩ thời Phục hưng chỉ biết đến khu công trình của Galen vào thời đại hoàng kim của Hồi giáo, khi sách được dịch từ tiếng Hy Lạp trong một thời hạn ở thế kỷ XV. [ 70 ]

Thời trung cổ đến sơ kỳ cận đại[sửa|sửa mã nguồn]

Epitome của Tranh giải phẫu trong cuốncủa Vesalius, xuất bản năm 1543

Giải phẫu chậm phát triển thời cổ đại cho đến thế kỷ XVI. Nhà sử học Marie Boas viết, “Tiến bộ về giải phẫu trước thế kỷ XVI chậm chạp một cách bí ẩn, và sự phát triển của giải phẫu sau năm 1500 lại nhanh chóng một cách đáng kinh ngạc”.[71]:120–121 Từ năm 1275 đến năm 1326, tại Bologna, ba nhà giải phẫu học Mondino de Luzzi, Alessandro Achillini và Antonio Benivieni lần đầu tiên tiến hành phẫu tích người một cách hệ thống.[72][73][73] Quyển Giải phẫu năm 1316 của Mondino là sách giáo khoa đầu tiên từ thời trung cổ về giải phẫu người. Sách mô tả cơ thể theo trình tự bộc lộ khi Mondino phẫu tích, xuất phát từ vùng bụng, ngực, sau đó là đầu và tứ chi. Đây là sách giáo khoa giải phẫu tiêu chuẩn được dùng cho nhiều thế kỷ sau này.[71]

Leonardo da Vinci được Andrea del Verrocchio giảng dạy về giải phẫu học. Ông đã sử dụng kỹ năng và kiến thức giải phẫu của mình trong tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ, triển khai nhiều bản phác thảo về cấu trúc xương, cơ, những cơ quan của người và động vật hoang dã có xương sống khác mà ông phẫu tích. [ 71 ] [ 74 ]

Andreas Vesalius (Andries van Wezel) xuất thân từ vùng Brabant, là giáo sư giải phẫu tại Đại học Padua. Ông được coi là người sáng lập ngành giải phẫu người hiện đại.[75] Vesalius xuất bản cuốn sách nổi tiếng De humani corporis fabrica (Về cấu trúc cơ thể người), một cuốn sách khổ lớn gồm 7 tập, xuất bản năm 1543.[76] Các hình minh họa chuẩn xác đến từng chi tiết phức tạp, các tư thế phúng dụ mang khuynh hướng chống đối trường phái Ý được cho là của nghệ sĩ Jan van Calcar, một học trò của Titian.[77]

Ở Anh, giải phẫu là một chủ đề được nêu lên trong những bài giảng công khai minh bạch tiên phong về khoa học. Trong thế kỷ XVI, vua Henry VIII sáp nhập Hội Giải phẫu với Đoàn Thợ cạo để xây dựng Đoàn Thợ cạo – Giải phẫu. Họ không có đào tạo và giảng dạy y khoa, thường được phó thác chăm nom thương bệnh binh trong cuộc chiến tranh, lấy máu cũng như lưu ngụ tại những thành tháp để Giao hàng những vị gia chủ danh gia, vọng tộc. [ 78 ] [ 79 ]

Hậu kỳ cận đại và văn minh[sửa|sửa mã nguồn]

Giờ học giải phẫu của giáo sư Nicolaes Tulp, vẽ năm 1932.Bức tranh nổi tiếng của Rembrandt về đề tài giải phẫu : vẽ năm 1932Tại Hoa Kỳ, những trường y khởi đầu được xây dựng từ cuối thế kỷ XIII. Lớp học giải phẫu luôn yên cầu phải có thi thể để sinh viên phẫu tích và việc phân phối nhu yếu này rất khó khăn vất vả. Philadelphia, Baltimore và Thành Phố New York đều là những khu vực nổi tiếng với hoạt động giải trí trộm cắp thi thể để bán cho những nhà phẫu thuật. Thủ phạm đột nhập vào nghĩa trang lúc nửa đêm, nhấc thi thể mới chôn ra khỏi quan tài. [ 80 ] Vấn đề này cũng sống sót ở Anh khi mà nhu yếu thi thể rất lớn. Tội phạm đào mộ lấy thi thể, thậm chí còn giết người để có tử thi đem bán cho những cuộc điều tra và nghiên cứu về giải phẫu. [ 81 ] Một số nghĩa trang phải có tháp canh để bảo vệ mộ. Việc phát hành Đạo luật Giải phẫu năm 1832 ở Anh đã chấm hết thực trạng này. [ 82 ] [ 83 ] Ở Hoa Kỳ, một luật đạo tựa như được phát hành sau khi bác sĩ William S. Forbes thuộc Đại học Y Jefferson bị kết tội vào năm 1882 với tội danh ” đồng lõa với những kẻ đào trộm xác chết tàn phá nhiều ngôi mộ trong nghĩa trang Lebanon “. [ 84 ]
Hand mit Ringen). Đây là bàn tay của Anna Bertha Ludwig, vợ của nhà khoa học đã tìm tia X: Bức ảnh chụp X-quang y tế tiên phong với tiêu đề : ” Bàn tay với chiếc nhẫn ” (. Đây là bàn tay của Anna Bertha Ludwig, vợ của nhà khoa học đã tìm tia X : Wilhelm RöntgenTừ năm 1863 đến 1889, Sir John Struthers, giáo sư bộ môn Giải phẫu thuộc Đại học Aberdeen, đã đổi khác phương pháp giảng dạy giải phẫu học ở Anh. Ông thiết lập mạng lưới hệ thống ba năm giảng dạy những môn ” tiền lâm sàng ” bao hàm những ngành khoa học cơ bản y học, trong đó có giải phẫu. Hệ thống này sống sót cho đến khi chương trình giảng dạy bác sĩ y khoa cải cách vào năm 1993 và 2003. Ngoài việc giảng dạy, ông còn tích lũy nhiều bộ xương động vật hoang dã để xây dựng kho lưu trữ bảo tàng giải phẫu so sánh, xuất bản hơn 70 tài liệu nghiên cứu và điều tra và nổi tiếng nhờ khu công trình phẫu tích cá voi Tay. [ 85 ] [ 86 ] Năm 1822, Đại học Mổ Ruột Hoàng gia pháp luật việc giảng dạy giải phẫu trong những trường y. [ 87 ] Bảo tàng y học là nơi cung ứng những hình ảnh về giải phẫu so sánh, được sử dụng làm tài liệu giảng dạy. [ 88 ] Ignaz Semmelweis nghiên cứu và điều tra về chính sách gây nhiễm trùng sau sinh. Ông nhận thấy rằng những cơn sốt gây chết người này xảy ra liên tục hơn ở những bà mẹ được sinh viên y khoa thăm khám, đặc biệt quan trọng là sinh viên nào mà đi từ phòng phẫu tích đến bệnh viện và thăm khám phụ nữ mới sinh con. Giáo sư Semmelweis nhận thấy rằng việc sinh viên rửa tay bằng vôi clo trước khi thăm khám lâm sàng hoàn toàn có thể giúp tỷ suất nhiễm trùng sau sinh ở những bà mẹ giảm đi đáng kể. [ 89 ]Trước thời đại y học tân tiến, phương tiện đi lại chính để nghiên cứu và điều tra cấu trúc bên trong của khung hình là phẫu tích thi thể và kiểm tra, sờ nắn, thính chẩn ( nghe bệnh ) trên người sống. Sự sinh ra của kính hiển vi đã mở ra một kỷ nguyên mới trong sự hiểu biết về những cấu trúc cấu thành mô sống. Những tân tiến kỹ thuật trong việc tăng trưởng thấu kính tiêu sắc làm tăng năng lực phân ly của kính hiển vi. Khoảng năm 1839, Matthias Jakob Schleiden và Theodor Schwann nhận định và đánh giá rằng tế bào là đơn vị chức năng cơ bản của toàn bộ những tổ chức triển khai sống. Máy vi phẫu được ý tưởng để thực thi cắt lát qua mô đủ mỏng dính để kiểm tra những cấu trúc nhỏ hơn nữa. Kỹ thuật nhuộm tiêu bản giúp phân biệt giữa những loại mô khác nhau. Những văn minh trong nghành nghề dịch vụ mô học và tế bào học khởi đầu nở rộ vào cuối thế kỷ XIX, cùng với những tân tiến trong kỹ thuật phẫu thuật được cho phép vô hiệu những mẫu sinh thiết bảo đảm an toàn mà không gây đau đớn. Kính hiển vi điện tử được ý tưởng đã mang lại một bước tiến lớn, được cho phép nghiên cứu và điều tra những cấu trúc siêu vi của tế bào, gồm bào quan và cấu trúc khác bên trong chúng. Vào những năm 50 của thế kỉ XIX, việc sử dụng hiện tượng kỳ lạ nhiễu xạ tia X để điều tra và nghiên cứu cấu trúc của protein, axit nucleic và những phân tử sinh học khác đã thiết lập một ngành giải phẫu mới : giải phẫu phân tử. [ 90 ]

Thủ thuật không xâm lấn để kiểm tra các cấu trúc bên trong của cơ thể cũng là những tiến bộ không kém phần quan trọng. Tia X có khả năng truyền qua cơ thể, được ứng dụng trong chụp X quang và nội soi huỳnh quang để phân biệt các cấu trúc bên trong nhờ mức độ mờ đục khác nhau. Chụp cộng hưởng từ, chụp cắt lớp vi tính và siêu âm đều cho phép kiểm tra các cấu trúc bên trong ở mức vô cùng chi tiết, vượt xa trí tưởng tượng và khả năng của các nền y học trước kia.[91]

Sách

• GSTS. BS. Trịnh Văn Minh (2017). Giải phẫu người (Tập 1: Giải phẫu học đại cương. Chi trên – Chi dưới – Đầu – Mặt – Cổ). Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. ISBN 978-604-0-00744-5.
• GSTS. BS. Trịnh Văn Minh (2014). Giải phẫu người (Tập 3: Hệ thần kinh – Hệ nội tiết). Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. ISBN 978-604-0-04586-7.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://thucanh.vn
Category: Chó cảnh