Xưa kia, ngày đầu năm thường có những chú chó vô chủ, vì hoảng loạn “chạy pháo” Tết rồi quên đường về nhà. Đói khát, chúng lần mò vào làng tìm thức ăn. Chỉ cần mon men đến đầu ngõ nhà ai, lập tức chúng sẽ được chủ nhà dụ vào, cho ăn uống tử tế. Nếu “ưng bụng” ở lại, chúng sẽ được chủ nhà sẵn lòng cưu mang. Ngược lại, hễ thấy bóng con mèo lạ tìm đến, lập tức chủ nhà sẽ hò hét đánh đuổi. Ấy là quan niệm dân gian, bất kể ngày Tết hay ngày thường: “Mèo đến thì khó, chó đến thì giàu”.
Các sách từ điển thành ngữ, tục ngữ Nước Ta đều không lý giải nghĩa đen mà chỉ diễn giải nội dung : ” Mèo nhà khác đến nhà mình thì khó làm ăn, trái lại, chó nhà khác đến thì nhà mình sẽ làm ăn thịnh vượng [ theo mê tín dị đoan ] ” ( ” Từ điển thành ngữ và tục ngữ Nước Ta ” của nhóm Vũ Dung – Vũ Thúy Anh – Vũ Quang Hào ) ; ” Mèo tự tìm tới nhà ai thì nhà ấy rồi sẽ trở nên khốn khó ; chó tự tìm tới nhà ai thì nhà ấy rồi sẽ trở nên giàu sang ” ( ” Từ điển tục ngữ Việt “, Nguyễn Đức Dương ) ; ” Mèo nhà khác đến nhà mình thì khó làm ăn, ngược lại, chó nhà khác đến nhà mình thì sẽ làm ăn thịnh vượng ” ( ” Thành ngữ tục ngữ Nước Ta “, Bùi Hạnh Cẩn – Bích Hằng – Việt Anh ) hoặc từ điển của GS Nguyễn Lân chỉ ” lý giải ” ngắn gọn ” Lời nói dị đoan không có địa thế căn cứ ” !Tuy nhiên, đã có không ít bài viết lý giải câu tục ngữ này. Trong đó, đáng quan tâm là bài ” Lý giải ” Mèo đến thì khó, chó đến thì sang ” ( kienthuc.net ), dẫn quan điểm của nhiều nhà nghiên cứu và điều tra :
– GS-TS Ngô Đức Thịnh cho rằng tục ngữ này bắt nguồn từ “những câu chuyện về con chó liên quan đến cả một triều đại của Lý Công Uẩn”. Năm Lý Công Uẩn sinh ra (Giáp Tuất, 974), ở quê ông có con chó đẻ con sắc trắng, đốm lông hình chữ “vương” trên lưng. Năm Lý Công Uẩn dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long, lại có con chó mẹ từ núi Ba Tiêu, châu Bắc Giang bơi qua sông Cái rồi lên ở trên núi Nùng, đẻ được một chó con. Đến năm Nhâm Tuất, 2 chó đều hóa, nơi này sau dựng “Chính điện đài”.
– ThS Vũ Đức Huynh thì cho rằng ” dân gian dựa vào đặc tính của 2 con vật này mà phát minh sáng tạo ra tục ngữ “. Chó là con vật trung thành với chủ, có trí nhớ tốt, ” khi chó đến nhà là nhà có kẻ canh nhà, giữ của, bộc lộ của thần giữ của nên sẽ giàu sang “. trái lại với chó, mèo khi có ăn thì ở lại, không có ăn thì bỏ đi, ” biểu lộ sự mất của và người ta ý niệm mèo đến là mang điều xui, sự nghèo hèn … “. Mặt khác, còn có sự ảnh hưởng tác động của ” trường khí ” – ” giống mèo rất khoái những khu vực có bức xạ hay trường khí xấu ; ngược lại, con chó lại khoái những khu vực vị trí có bức xạ, trường khí tốt ” …Điều mê hoặc là người Trung Quốc cũng có câu y hệt ” Mèo đến thì khó, chó đến thì giàu ” ( Miêu lai cùng, cẩu lai phú – 貓 來 窮, 狗 來 富 ). Họ ý niệm mèo vô chủ ( lưu lãng miêu – 流 浪 貓 ) tự nhiên đến nhà là điềm gia chủ sắp đến vận bần hàn. trái lại, chó vô chủ ( lưu lãng cẩu – 流 浪 狗 ) tự dưng đến nhà là điềm gia chủ sẽ được phong phú. Họ cho rằng điều này không hẳn là mê tín dị đoan. Nguyên do là thời xưa, chỉ có nhà giàu thì nền mới lát gạch ; còn nhà nghèo nền đất thô sơ, chuột bọ đào hang hốc trú ngụ rất nhiều. Đây chính là nguyên do khiến mèo để mắt tới nhà nghèo. Trong khi đó, bữa ăn nhà giàu thường có thịt, mà chó thì cực thính mũi nên tìm đến. Chó hoang, chó vô chủ tự dưng tìm đến nhà ai tựa như một sự tiên đoán về vận tài phú của gia chủ .
Tục ngữ Hán còn có câu “Con không chê mẹ xấu, chó không chê nhà nghèo” (Nhi bất hiềm mẫu xú, cẩu bất hiềm gia bần – 兒 不 嫌 母 醜, 狗 不 嫌 家 貧). Chó chính là người bạn trung thành nhất của con người. Chó sủa “wàng”, giống âm chữ “vượng” (旺), đồng nghĩa cát tường, tài phú sẽ đến. Trong khi đó, mèo kêu “miào” (喵), giống âm chữ “miè” 滅 (diệt), “méi” 沒 (một) – đều mang nghĩa là “tiêu tan”, “mất mát”, “chết chóc”. Bởi vậy, mèo hoang đến nhà là điều tối kỵ. Người Trung Quốc cũng có câu “Chó đến thì tiền tài, mèo đến thì tang ma” (Cẩu lai tài, miêu lai hiếu – 狗 來 財, 貓 來 孝)… Cách giải thích này, theo chúng tôi là có cơ sở thực tế.
Trở lại với cách diễn giải, lý giải của những nhà biên soạn từ điển và nghiên cứu và điều tra văn hóa truyền thống dân gian Nước Ta. Các nhà biên soạn từ điển diễn giải ” chó nhà khác “, ” mèo nhà khác ” đến nhà mình hay ” mèo tự tìm đến nhà ai “, ” chó tự tìm đến nhà ai “, theo chúng tôi là chưa rõ nghĩa. Bởi lẽ, ” mèo ” hay ” chó ” ở đây phải hiểu là mèo, chó hoang, vô chủ ( như cách hiểu của người Trung Quốc là ” lưu lãng miêu “, ” lưu lãng cẩu ” ) chứ không phải là mèo, chó của ” nhà khác “. Có nghĩa, mèo, chó hoang này Open như một thiên sứ báo hiệu lành dữ cho gia chủ thì mới linh. Cũng là chó, mèo đến nhà nhưng nếu chó, mèo hàng xóm ( có chủ ) thì người ta hoàn toàn có thể đánh đuổi cả hai ( để tránh chúng ị bậy, ăn vụng ), chứ không có chuyện đón đợi, hoan hỉ .Với cách lý giải của GS-TS Ngô Đức Thịnh, theo chúng tôi, nội dung câu tục ngữ đơn thuần xuất phát từ ý niệm dân gian, không tương quan đến những yếu tố ” cung đình “, đơn cử là ” những câu truyện về con chó tương quan đến cả một triều đại của Lý Công Uẩn “. Bởi đó là điềm ” sinh thánh đế “, tương quan đến yếu tố tử vi & phong thủy ( việc định đô ở Thăng Long ) chứ không phải chuyện tài phú theo ý niệm dân gian. Yếu tố lịch sử dân tộc chỉ được ông ” lắp ghép ” vào vế sau câu tục ngữ ( ” chó đến thì giàu ” ), còn vế đầu ( ” mèo đến thì khó ” ) không được lý giải. Mặt khác, GS-TS Ngô Đức Thịnh lý giải ra làm sao khi người Trung Quốc cũng có ý niệm tựa như ?
Rất khó xác định người Trung Quốc đã vay mượn câu tục ngữ của người Việt Nam hay ngược lại. Bởi lẽ, trong quá trình giao lưu văn hóa hoặc đặc điểm sinh hoạt, cư trú của các dân tộc gần nhau có thể xuất hiện những sản phẩm văn hóa, vật chất giống nhau. Điều đó có thể do vay mượn, ảnh hưởng lẫn nhau nhưng cũng có thể là những sáng tạo độc lập. Chuyện giống nhau chỉ là ngẫu nhiên.
Tuy nhiên, theo chúng tôi, câu ” Miêu lai cùng, cẩu lai phú ” chỉ hoàn toàn có thể sống sót, lưu truyền được ở Trung Quốc khi nó xuất phát từ chính sự quan sát, chiêm nghiệm của dân gian Trung Quốc về tập tính của 2 loài vật nuôi này ( giống như dân gian Nước Ta ) chứ không hề đơn thuần xuất phát từ tích truyện ” Cẩu nhi ” ( chỉ có ở nước ta ) .Nhiều câu tục ngữ mang sắc tố thần bí, khó lý giải vốn xuất phát từ những quan sát rất đơn cử của dân gian. Song, vì trải qua nhiều đời lưu truyền, điều kiện kèm theo kinh tế tài chính, phong tục tập quán đã đổi khác, những nguyên do đơn cử cứ lu mờ dần rồi chìm vào màn sương huyền bí. Chuyện lý giải cho rành rẽ không hề đơn thuần. Tuy nhiên, dù đoán già đoán non, đưa ra nhiều cách lý giải thì cũng nên lựa chọn cách nào mang tính biện chứng, có lý nhất ; không nên gán ghép cho dân gian một cách dễ dãi, khiên cưỡng. Câu tục ngữ ” Mèo đến thì khó, chó đến thì giàu ” là một ví dụ nổi bật .Tiếng chó sủa ” gâu, gâu ” gần giống ” giàu, giàu “, tiếng mèo kêu ” ngheo ngheo ” gần giống ” nghèo nghèo ” nên kiêng kỵ
Source: https://thucanh.vn
Category: Mèo Cảnh
