Côn trùng – Wikipedia tiếng Việt

Côn trùng hay còn gọi là sâu bọ, là một lớp (sinh vật) thuộc về ngành động vật không xương sống, chúng có bộ xương ngoài làm bằng kitin, cơ thể có ba phần (đầu, ngực và bụng), ba cặp chân, mắt kép và một cặp râu. Côn trùng là nhóm động vật đa dạng nhất hành tinh, gồm hơn một triệu loài đã được mô tả và gồm hơn một nửa số sinh vật sống.[2][3] Số loài còn sinh tồn được cho là từ 6 – 10 triệu loài,[2][4][5] và đại diện cho 90% dạng sống của các loài động vật khác nhau trên Trái Đất.[6] Côn trùng có thể sống được ở hầu hết các môi trường sống, mặc dù chỉ có số ít các loài sống ở biển và đại dương, nơi mà động vật giáp xác chiếm ưu thế hơn. “Côn trùng” là từ Hán Việt, với “côn” (昆) có nghĩa là nhiều nhung nhúc, và “trùng” (虫) là loài sâu bọ, ý ám chỉ đến sự mắn đẻ sinh sôi của lớp sinh vật này.

Hình thái và tăng trưởng[sửa|sửa mã nguồn]

A– Đầu B– Ngực (Thorax) C– Bụng (Abdomen)
1. Râu (antenna)
2. Mắt đơn dưới (lower ocelli)
3. Mắt đơn trên (upper ocelli)
4. Mắt kép (compound eye)
5. Não bộ (brain)
6. Ngực trước (prothorax)
7. Động mạch lưng (dorsal artery)
8. Các ống khí (tracheal tubes)
9. Ngực giữa (mesothorax)
10. Ngực sau (metathorax)
11. Cánh trước (first wing)
12. Cánh sau (second wing)
13. Ruột giữa (dạ dày) (mid-gut, stomach)
14. Tim (heart)
15. Buồng trứng (ovary)
16. Ruột sau (hind-gut)
17. Hậu môn (anus)
18. Âm đạo (vagina)
19. Chuỗi hạch thần kinh bụng (nerve chord)
20.
21. Gối (pillow)
22. Vuốt (claws)
23. Cổ chân (tarsus)
24. Ống chân (tibia)
25. Xương đùi (femur)
26. Đốt chuyển (trochanter)
27. Ruột trước (fore-gut)
28. Hạch thần kinh ngực (thoracic ganglion)
29. Khớp háng (coxa)
30. Tuyến nước bọt (salivary gland)
31. Hạch thần kinh dưới hầu (subesophageal ganglion) 32. Các phần phụ miệng (mouthparts)Mô hình giải phẫu côn trùng nhỏ – Đầu – Ngực ( – Bụng ( 1. Râu ( 2. Mắt đơn dưới ( 3. Mắt đơn trên ( 4. Mắt kép ( 5. Não bộ ( 6. Ngực trước ( 7. Động mạch sống lưng ( 8. Các ống khí ( 9. Ngực giữa ( 10. Ngực sau ( 11. Cánh trước ( 12. Cánh sau ( 13. Ruột giữa ( dạ dày ) ( 14. Tim ( 15. Buồng trứng ( 16. Ruột sau ( 17. Hậu môn ( 18. Âm đạo ( 19. Chuỗi hạch thần kinh bụng ( 20. Ống Malpighi 21. Gối ( 22. Vuốt ( 23. Cổ chân ( 24. Ống chân ( 25. Xương đùi ( 26. Đốt chuyển ( 27. Ruột trước ( 28. Hạch thần kinh ngực ( 29. Khớp háng ( 30. Tuyến nước bọt ( 31. Hạch thần kinh dưới hầu ( ) 32. Các phần phụ miệng (

Kích thước côn trùng dao động khoảng từ trên dưới 1 mm tới khoảng 180 mm về chiều dài. Côn trùng có cơ thể phân đốt và được bảo vệ bởi một bộ xương ngoài, một lớp cứng được cấu tạo chủ yếu bởi kitin. Cơ thể được chia thành đầu, ngực và bụng. Trên đầu có một cặp râu là cơ quan cảm giác, một cặp mắt kép và 2 mắt đơn (ở giai đoạn sâu non có thể là 6 mắt đơn) và một miệng. Ngực có 6 chân (mỗi đốt một cặp chân) và 2 – 4 cánh (ở các loài có cánh). Bụng có cơ quan bài tiết và cơ quan sinh sản.

Côn trùng có một hệ tiêu hoá hoàn hảo, gồm một ống liên tục từ miệng tới hậu môn, khác với nhiều loài động vật hoang dã chân khớp đơn thuần khác có hệ tiêu hoá chưa hoàn hảo. Cơ quan bài tiết gồm những ống Malpighi, với công dụng thải những chất thải chứa nitơ, ruột sau làm trách nhiệm điều hoà áp suất thẩm thấu, đoạn cuối ruột sau có năng lực tái hấp thu nước cùng với muối natri và kali. Vì vậy, côn trùng nhỏ thường không bài tiết nước ra cùng với phân, trong thực tiễn thì chúng được cho phép dự trữ nước trong khung hình. Quá trình tái hấp thu này giúp chúng hoàn toàn có thể chịu đựng được với điều kiện kèm theo môi trường tự nhiên khô và nóng .

Hầu hết côn trùng có hai cặp cánh liên kết với đốt ngực 2 và 3. Côn trùng là động vật không xương sống duy nhất đã tiến hoá theo hướng bay lượn và chính điều này đóng một vai trò quan trọng trong sự thành công của chúng. Các côn trùng có cánh, và những côn trùng không cánh thứ sinh đã tạo nên nhóm có cánh (Pterygota). Cơ chế bay của côn trùng cho đến nay vẫn chưa được tìm hiểu một cách đầy đủ, người ta cho rằng nó phụ thuộc rất lớn vào khối không khí nhiễu loạn do cánh tạo ra.

Ở những côn trùng nguyên thuỷ lại dựa chủ yếu vào tác động của hệ cơ lên cánh và cấu trúc của cánh. Ở những bộ tiến hoá hơn như Neoptera, cánh thường gập lại trên lưng khi chúng nghỉ ngơi. Ở những côn trùng này, cánh được hoạt động bởi các cơ bay gián tiếp mà giúp cánh vận động bằng cách ép mạnh lên thành ngực. Những cơ này có thể co lại khi bị căng ra mà không cần sự điều khiển của hệ thần kinh, điều này cho phép chúng tạo ra tần số co giãn cơ tương đối cao.

Côn trùng sử dụng cơ quan hô hấp khí quản để luân chuyển oxy vào trong khung hình. Các ống khí này mở ra ở mặt phẳng khung hình và được gọi là lỗ thở ( mỗi đốt có 1 đôi lỗ thở ở 2 bên ), từ đây không khí được dẫn vào mạng lưới hệ thống khí quản. Không khí đi vào những mô trải qua những nhánh khí quản. Vòng tuần hoàn của côn trùng nhỏ, cũng như tổng thể những chân khớp khác là một hệ hở. Tim bơm dịch huyết vào động mạch qua xoang tim .
Sâu, ấu trùng của loài cánh vảy Lepidoptera ( bướm và ngài ) biến thái không trọn vẹn .Côn trùng nở từ trứng, trải qua nhiều lần lột xác trước khi đạt tới size trưởng thành của loài. Cách sinh trưởng này là bắt buộc vì chúng có bộ xương cứng bên ngoài, được cấu trúc đa phần bởi kitin ( chitin ). Lột xác là quy trình mà con vật thoát khỏi lớp xương ngoài cũ để tăng lên về kích cỡ, sau đó hình thành nên bộ xương ngoài mới, vì lớp xương ngoài bằng kitin hoặc đá vôi của những loài chân khớp không hề tăng lên về kích cỡ, trong khi khung hình của chúng luôn luôn lớn lên cho tới lúc trưởng thành .

Ở hầu hết các loài côn trùng, giai đoạn trẻ được gọi là thiếu trùng (nymph). Thiếu trùng có thể có cấu tạo tương tự như Thành trùng như ở châu chấu (mặc dù cánh vẫn chưa chỉ phát triển đầy đủ cho đến giai đoạn trưởng thành). Đây là những côn trùng biến thái không hoàn toàn. Ở những côn trùng biến thái hoàn toàn (hầu hết côn trùng), trứng nở thành dạng ấu trùng, có dạng giống như giun đất, gọi là giai đoạn sâu non. Ấu trùng phát triển và cuối cùng biến thái thành nhộng (pupa – một giai đoạn được bao bọc trong kén) ở một số loài. Ở trạng thái kén, chúng trải qua những thay đổi đáng kể về hình dạng và cuối cùng chui ra khỏi kén như một con trưởng thành hay còn gọi là hoá vũ. Bướm là một ví dụ tiêu biểu cho bọn côn trùng có biến thái hoàn toàn.

Nhiều loài côn trùng nhỏ có những cơ quan cảm xúc rất tinh xảo. Trong 1 số ít trường hợp, những giác quan của chúng nhạy cảm hơn con người rất nhiều. Ví dụ, ong hoàn toàn có thể nhìn được trong phổ bức xạ cực tím để tìm kiếm nơi hút mật là những bông hoa có bức xạ này để ” dẫn đường ” cho ong. Bướm đực có cái ” mũi chuyên hóa ” là đôi ăng-ten ( ở bướm ngày ăng ten có chóp tròn ở đầu mút và ở ngài ( bướm đêm ) lại có dạng lông vũ hoặc không có đầu mút tròn ) hoàn toàn có thể ngửi thấy pheromon của bướm cái từ khoảng cách vài km .Các côn trùng nhỏ có tập tính xã hội như kiến hay ong, chúng sống cùng nhau trong một tập đoàn lớn lớn và được tổ chức triển khai rất tốt. Các thành viên trong tập đoàn lớn tương đối giống nhau về bộ gen ( do trinh sản ) nên người ta hoàn toàn có thể coi cả tập đoàn lớn như một ” siêu cơ thể “. Đứng đầu một thị tộc côn trùng nhỏ như vậy là con chúa-con cái duy nhất có năng lực sinh sản, và chỉ đảm nhiệm chức vụ này trong bầy và là mẹ của mọi con côn trùng nhỏ khác trong thị tộc, gồm có những con thợ là những con cháu không có năng lực sinh sản, triển khai mọi trách nhiệm của tổ, từ kiếm thức ăn, vệ sinh tổ và vệ sinh con chúa, chăm nom ấu trùng .Con chúa tinh chỉnh và điều khiển lũ con của mình bằng pheromone, và cứ vào mỗi mùa sinh sản mới, chúng lại cho sinh ra một lứa con cháu là hậu duệ của mình, khi trưởng thành những con này sẽ bay đi để tạo nên một thị tộc riêng, những đàn kiến cánh bay vào nhà bạn chính là hình ảnh minh họa rõ nét của chúng. Còn những con thợ thì được sinh ra hằng ngày với vận tốc chóng mặt. Còn những con đực chỉ đóng vai trò sinh sản. Một tập tính quan trọng của côn trùng nhỏ là một vài loài và ở một số ít quy trình tiến độ biến thái chúng có thời kỳ ngủ đông ( hibernate ) và thời kỳ đình dục ( diapause ) .

Giác quan của côn trùng nhỏ[sửa|sửa mã nguồn]

Một trong những nguyên do giúp côn trùng nhỏ không ngừng sống sót, tiến hóa và tăng trưởng trong suốt hàng trăm triệu năm qua, thích ứng với mọi thiên nhiên và môi trường sống trên cạn chính là một mạng lưới hệ thống giác quan cực kỳ nhạy bén và đúng chuẩn mà tạo hóa trang bị cho chúng, được sử dụng trong mọi hoạt động giải trí vận động và di chuyển, tìm kiếm thức ăn, trốn tránh quân địch và sinh sản .

• Nhặng xanh ( thuộc bộ Diptera, những vũ công thiện nghệ trong quốc tế côn trùng nhỏ
• Kiến có thị giác kém hơn, thích ứng với đời sống dưới lòng đất tối tăm, không bay lượn, tiếp xúc bằng những mùi hóa học .
• Chuồn chuồn ngô với một cái đầu … toàn mắt .
• Con ngài này có ăngten hình lông vũ. Ngài đực dùng ăngten để tìm kiếm bạn tình .
• Kiến bò trên lá

Chuồn chuồn ( thuộc bộ Odonata có đôi mắt kép gồm hàng chục ngàn thấu kính bao trùm khắp đầu, giúp chúng có tầm nhìn rộng để phát hiện con mồi và kẻ địch .Thị giác của côn trùng nhỏ thuộc hàng tốt nhất trong quốc tế động vật hoang dã. Và chúng lại có tới hai loại mắt : mắt kép và mắt đơn. Mỗi mắt kép của côn trùng nhỏ được tạo nên bởi hàng trăm, hàng nghìn thấu kính nhỏ ( là một tế bào thị giác ) có kích cỡ hiển vi, mỗi thấu kính lại tiếp đón một hình ảnh giống hệt nhau, điều đó có nghĩa là nếu bạn đứng trước một con ruồi, thì trong mắt nó, hình ảnh của khuôn mặt bạn sẽ được nhân lên hàng nghìn lần để hiển thị trên cũng ngần ấy thấu kính tí hon. Trong khi đó, mỗi mắt đơn chỉ được cấu trúc bởi một thấu kính như vậy, và chỉ có tính năng cảm nhận sáng tối mà thôi .Một số côn trùng nhỏ có cả mắt đơn và mắt kép, trong khi những côn trùng nhỏ khác chỉ có mắt đơn. Đặc biệt, mắt của côn trùng nhỏ không chỉ nằm trên đầu. Các nhà khoa học đã thử bịt kín đầu của một con côn trùng nhỏ, nhưng nó vẫn cảm nhận được vùng có ánh sáng nhờ những tế bào thị giác nằm rải rác trên khung hình .Không phải côn trùng nhỏ nào cũng có thị giác tốt như nhau : Những côn trùng nhỏ có lối sống săn mồi và ham thích bay lượn vào ban ngày như chuồn chuồn, ruồi, bọ ngựa, ong, bướm và bọ cánh cứng thường có thị giác rất tốt, dẫn chứng là đôi mắt của chúng gần như bao trùm 50% hay hàng loạt cái đầu. Những côn trùng nhỏ khác ưa tối và hoạt động giải trí vào đêm hôm ( như gián ), có đời sống eo hẹp dưới những hào sâu trong lòng đất ( như kiến và mối thì có thị giác kém hơn rất nhiều. Bù lại, con gián có đôi ăngten dài có vai trò xúc giác ( chạm vào những vật thể xung quanh như chiếc gậy dò đường của người mù ), vai trò khứu giác giúp chúng tìm ra chiếc bánh ngọt của bạn và có những lông xúc giác cực nhạy nhô ra từ đằng sau bụng hoàn toàn có thể cảm nhận mọi rung động nhỏ nhất của không khí và mặt đất xung quanh giúp chúng biến mất ngay khi con người Open trong nhà bếp. Mối là hậu duệ tiến hóa của gián, phần nhiều chúng đều mù, và một số ít loài kiến, quân địch truyền kiếp của chúng cũng vậy. Nhưng chúng có mạng lưới hệ thống khứu giác rất là ưu việt và một tập thế sinh sản được tổ chức triển khai một cách mưu trí, giúp cả tập đoàn lớn kiến thống nhất như một khung hình trong mọi hoạt động giải trí sống thường ngày .

Ngụy trang và tự vệ[sửa|sửa mã nguồn]

Bốn trăm triệu năm sống sót trên Trái Đất cũng là bốn trăm triệu năm côn trùng nhỏ liên tục đấu tranh sống sót để đạt được ngôi vị thống lĩnh về số lượng trong giới động vật hoang dã như thời nay. Khi mà tác động ảnh hưởng của thiên nhiên và môi trường ngày càng thu nhỏ size của côn trùng nhỏ trong quy trình tiến hoá thì mỗi động vật hoang dã yếu ớt và nhỏ bé ấy phải tự trang bị cho mình một thứ vũ khí bí hiểm để sống sót trước những loài săn mồi, tạo nên một quốc tế sinh vật vô cùng phong phú và đa dạng về những chiêu thức lẩn trốn và ngụy trang .

• Ngụy trang: Bằng màu sắc và hình dáng của cơ thể, chúng thường ngụy trang thành các vật thể của môi trường sống. Ví dụ: Cành cây, lá khô,…
• Giả trang: Côn trùng thường giả trang thành các con có độc để đe dọa đối phương.

• 

  Một vẻ ngoài xấu xí nhưng rất khó phát hiện

  Xem thêm: Top 10+ màu lông chó poodle đẹp cho thế giới chó cảnh

• Chú châu chấu với màu áo của bùn và địa y bám chặt trên mỏm đá đồi
• Một con bướm trên chiếc lá

Vai trò của côn trùng nhỏ[sửa|sửa mã nguồn]

Một con châu chấu ở tiến trình thiếu trùng, đại diện thay mặt cho loài côn trùng nhỏ biến thái không trọn vẹn. Ở quá trình này, hình dáng bên ngoài của thiếu trùng đã gần như giống hệt thành trùng, nhưng kích cỡ nhỏ hơn, và cánh ngắn chưa tăng trưởng trọn vẹn. Chúng cần trải qua nhiều lần lột xác nữa để trưởng thành và tham gia sinh sản . Một con bọ rùa ở tiến trình trưởng thành, đại diện thay mặt cho loài côn trùng nhỏ biến thái trọn vẹn. Cả thành trùng lẫn ấu trùng bọ rùa đều ăn rệp vừng, và là thiên địch tự nhiên có vai trò quan trọng trong việc trấn áp số lượng rệp hại cây .

Chỉ có 0,1% các loài côn trùng là đi ngược lại lợi ích của con người. Nhiều côn trùng được coi là những con vật có hại với loài người vì chúng truyền bệnh (ruồi, muỗi), phá hủy các công trình (mối), hay làm hỏng các sản phẩm lương thực (mọt). Các nhà côn trùng học đã đưa ra nhiều biện pháp để kiểm soát chúng mà phổ biến nhất là thuốc trừ sâu. Tuy nhiên, ngày nay các phương pháp kiểm soát bằng sinh học (methods of biocontrol) đang ngày càng được dùng phổ biến hơn.

Mặc dù các côn trùng có hại thường nhận được nhiều sự quan tâm hơn, bên cạnh đó vẫn có nhiều loài có lợi cho môi trường và con người. Một số loài thụ phấn cho các loài thực vật có hoa (ví dụ ong, bướm, kiến…). Sự giao phấn (pollination) là sự trao đổi (hạt phấn) giữa các thực vật có hoa để sinh sản. Các loài côn trùng khi lấy mật và phấn hoa đã vô tình tiến hành giao phấn. Ngày nay, một loạt các vấn đề về môi trường đã làm giảm các quần thể “nhà giao phấn” (pollinator) này. Số lượng các loài côn trùng được nuôi với mục đích làm vật trung gian quản lý việc thụ phấn cho thực vật đang trong thời ký phát triển thịnh vượng.

Một số côn trùng nhỏ cũng sinh ra những chất rất có ích như mật, sáp, tơ. Ong mật đã được con người nuôi từ hàng ngàn năm nay để lây mật. Tơ tằm đã có ảnh hưởng tác động rất lớn tới lịch sử vẻ vang loài người, những mối quan hệ thương mại được thiết lập trên con đường luân chuyển tơ lụa giữa Trung Quốc và phần còn lại của quốc tế. Ấu trùng maggot được sử dụng để chữa trị vết thương, ngăn ngừa sự hoại tử do chúng ăn những phần chết thối. Phương pháp điều trị tân tiến này đã được sử dụng ở một vài bệnh viện trên quốc tế .

Nhiều nơi trên thế giới, côn trùng được sử dụng làm thức ăn cho con người (entomophagy) trong khi nó lại là đồ kiêng kị với vùng khác. Thực ra đây cũng là một nguồn protein trong dinh dưỡng của loài người. Người ta không thể ước tính được có bao nhiêu loài côn trùng đã nằm trong thực đơn của con người nhưng nó đã có mặt trong rất nhiều thức ăn, đặc biệt trong ngũ cốc. Hầu hết chúng ta không nhận ra rằng các luật bảo vệ thực phẩm ở nhiều nước không ngăn cản việc có mặt của côn trùng trong thức ăn. Nhiều côn trùng, đặc biệt là các loài cánh cứng là những bọn ăn xác thối, chúng ăn các xác động vật chết, các cây bị gãy mục, trả lại môi trường các dạng hữu ích cho các sinh vật khác sử dụng.

Người Ai Cập cổ đại đã sùng bái coi những con bọ cánh cứng như bọ hung là thần linh, bên cạnh nhiều động vật hoang dã rất linh khác của họ như cá sấu, hà mã, cá trê, chim ưng … Điều này bắt nguồn từ một sự quan sát gắn với thần thoại cổ xưa : những con bọ hung Ai Cập sử dụng phân động vật hoang dã làm thức ăn cho những con non của nó. Mà với một số lượng bọ hung đông đúc trọn vẹn sống dựa vào những bãi phân thì so với chúng, thứ thức ăn bốc mùi này quả thật quý như vàng, và cho nên vì thế mà tranh chấp xảy ra. Chúng phải tìm cách lăn cục phân đi càng nhanh càng tốt khỏi đống phân và tìm một nơi chôn ” kho tàng ” để giữ cho nó không bị cướp lại bởi những bà mẹ côn trùng nhỏ khác .Chúng sử dụng hai chân sau để lăn phân-điều này đồng nghĩa tương quan với việc phải lộn ngược thân mình trong tư thế trồng cây chuối, mà như vậy thì không tiện cho việc quan sát đường đi cho lắm. Bởi vậy, những con bọ hung sử dụng hướng vận động và di chuyển của Mặt Trời, tức là từ Đông sang Tây làm la bàn xác định, những ông chủ kim tự tháp nhìn thấy những viên phân tròn di dời theo hướng vận động và di chuyển của Mặt Trời, rồi lại biến mất xuống lòng đất ( bọ hung chôn phân trước khi đẻ trứng lên đó ) đã ví những hình tượng không lấy gì làm vệ sinh lắm ấy với thần Mặt Trời, thần linh tối cao của họ. Và để trả ơn cho công lao dọn vệ sinh của con bọ hung, người Ai Cập đã trao cho chúng cái chức vụ ” người dẫn đường cho thần Mặt Trời ” .

Hầu hết chúng ta đều không ý thức được rằng, lợi ích lớn nhất của côn trùng chính là loài ăn côn trùng (insectivores). Nhiều loài côn trùng như châu chấu có thể sinh sản nhanh đến nỗi mà chúng có thể bao phủ Trái Đất chỉ trong một mùa sinh sản. Tuy nhiên có hàng trăm loài côn trùng khác ăn trứng của châu chấu, một số khác thì ăn cả những con trưởng thành. Vai trò này trong sinh thái thường được cho là của các loài chim, nhưng chính côn trùng, mặc dù không thực sự quyến rũ như những loài lông vũ kia mới chính là những con vật có vai trò quan trọng hơn. Với bất kỳ loài côn trùng có hại nào, như con người thường gọi, thì cũng có một loài ong bắp cày là vật ký sinh hay là thiên địch của chúng và giữ một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các loài có hại đó. Sự quan tâm của với việc kiểm soát dịch hại bằng thuốc trừ sâu có thể có tác dụng phản lại, thực tế thì chúng ta đã không nhận ra rằng chính côn trùng đã tự kiểm soát lẫn nhau và cả các quần thể có hại. Vì vậy, kiểm soát bằng thuốc độc thậm chí có thể dẫn đến sự bùng phát một loạt dịch hại nào đó.

Phân lớp: Apterygota (Không cánh)

Phân lớp: Pterygota (Có cánh)

Hóa thạch và tiến hóa[sửa|sửa mã nguồn]

Một cặp ruồi đang giao phối với nhau

Các mối quan hệ của các nhóm côn trùng vẫn chưa rõ ràng. Mặc dù người ta vẫn cho rằng côn trùng cùng nhóm với nhiều chân (millipedes & centipedes). Các bằng chứng đã cho thấy côn trùng có mối quan hệ với giáp xác. Hóa thạch côn trùng được tìm thấy trong suốt kỷ Cacbon, khoảng 350 triệu năm trước. Các dạng đó bao gồm một vài bộ hiện nay đã tuyệt chủng và có nhiều loài lớn hơn các loài côn trùng đang sống hiện nay. Có rất ít những dữ liệu sơ khai về các côn trùng bay vì các côn trùng có cánh sớm nhất đã có khả năng bay. Ngày nay người ta cho rằng cánh là do các mang biến đổi cao độ mà thành và một vài côn trùng có một cặp cánh nhỏ gắn vào đốt ngực thứ nhất và như vậy nó sẽ có tổng số 3 cặp cánh.

Kỷ Permi, cách đây 270 triệu năm, đã tận mắt chứng kiến sự tăng trưởng thịnh vượng của những nhóm côn trùng nhỏ ; nhiều nhóm đã tuyệt chủng cùng trong sự kiện tuyệt chủng kỷ Permi – Trias, sự tuyệt chủng lớn nhất trong lịch sử vẻ vang Trái Đất. Các loài cánh màng thích nghi thành công xuất sắc nhất ở kỷ Creta nhưng tăng trưởng phong phú ở đại Tân Sinh .

Nhiều loài côn trùng ngày nay đã phát triển từ đại Tân sinh. Trong thời kỳ này chúng ta tìm thấy các côn trùng được bảo vệ trong hổ phách, một điều kiện hoàn hảo và dễ dàng trong việc so sánh với các loài hiện nay. Khoa học nghiên cứu hoá thạch côn trùng được gọi là paleoentomology.

Quan hệ với con người[sửa|sửa mã nguồn]

Nhiều loài côn trùng nhỏ được coi là loài gây hại của con người. Côn trùng được coi là loài gây hại gồm có những loài ký sinh ( muỗi, chí, rệp ), truyền bệnh ( muỗi, ruồi ), gây thiệt hại ( mối ) hoặc phá hoại hàng hoá nông nghiệp ( cào cào, mọt ngũ cốc ). Nhiều nhà côn trùng nhỏ học đã triển khai nhiều hình thức trấn áp dịch hại như điều tra và nghiên cứu cho những công ty để sản xuất thuốc trừ sâu, nhưng ngày càng trấn áp dịch hại dựa vào giải pháp sinh học như dùng thiên địch. Phương pháp sinh học sử dụng một trong những sinh vật để giảm tỷ lệ dân số sinh vật khác ( những loài vật gây hại ) và được xem là một yếu tố quan trọng của quản lý dịch hại tổng hợp. [ 7 ] [ 8 ] Mặc dù nhiều nỗ lực to lớn để trấn áp côn trùng nhỏ, những phương pháp mà con người vận dụng hoàn toàn có thể gây chết những thiên địch. Việc sử dụng bừa bãi những chất độc hoàn toàn có thể giết nhiều loài trong hệ sinh thái, gồm cả những loài ăn côn trùng nhỏ như chim, chuột và nhiều loài khác. Một ví dụ nổi bật là việc sử dụng DDT đã gây hại cho những động vật hoang dã hoang dã và giết nhiều thiên địch. [ 9 ] [ 10 ]

• Charles A. Triplehorn and Norman F. Johnson, Borror and DeLong’s Introduction to the Study of Insects, 7th edition (Thomas Brooks/Cole, 2005) – a classic textbook in North America

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

(tiếng Việt)

(tiếng Anh)

Source: https://thucanh.vn
Category: Chó cảnh